Yil O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jaligi instituti

Termopara deb 2 ta turli materialdan kavsharlangan tizimga aytiladi. Metallar: bular kristallik jismlar bo`lib, ularning fazoviy panjarasi musbat ionlardan tuzilgan va ular oralig`ida o`z atomlaridan ajralgan elektronlar mavjud. Bu elektronlar metall ichida elektr kuchlari ta’sirida saqlanib turilib, erkin harakatlanadi. Elektronni metalldan chiqarish uchun ma’lum A ish bajarilishi kerak, bunga chiqish ishi deyiladi. Agar 2 metall bir-biriga tekkizilsa tartibsiz harakatlanayotgan elektronlar bir metalldan ikkinchisiga turli miqdorlarda o`tishi mumkin. Chegarani birlik vaqt ichida kesib o`tuvchi elektronlar soni chiqish ishi A va birlik hajmdagi elektronlar konsentratsiyasidan (n) bog`liq.
Turli metallar uchun chiqish ishi A va konsentratsiya n turlichadir. Shuning uchun chegaradan o`tuvchi elektronlar soni qaysi metallda chiqish ishi kichik va elektronlar soni katta bo`lsa, shuncha ko`p bo`ladi. Elektronlar soni ko`p bo`lgan metall manfiy zaryadlanib, elektronlarni yo`qotgan metall esa musbat zaryadlanib qoladi.
Elektronlarning keyingi o`tishiga qarshilik qiluvchi maydon yuzaga keladi. Ana shu hosil bo`lgan potensiallar farqiga kontant potensiallar ayirmasi deyiladi. Buning qiymati metall xususiyatidan va kontaktdagi temperaturadan bog`liq bo`ladi. Agarda termoparaning kavsharlangan uchining temperaturasi T<sub>2</sub> erkin uchlarining temperaturasi T<sub>1</sub> dan farqli bo`lsa termopara uchlarida termo EYUK hosil bo`ladi.
(3)
Bunda termopara materiali tabiatiga bog`liq bo`lgan proporsionallik koeffitsiyenti bo`lib, solishtirma termo EYUK deyiladi.

bunda Boltsman doimiysi, elektron zaryadi n₁ va n₂ 1- va 2 metallardagi elektronlar konsentrasiyasi. Demak termoparalar farqi bir gradus bo`lganda hosil bo`ladigan EYUK ekan.
Shunday qilib, termo EYUK termopara uchlaridagi temperaturalar farqiga proporsional ekan. Ana shunga asosan termopara yordamida temperatura o`lchanadi. Buning uchun termopara oldindan darajalanadi. Darajalash natijasi termo EYUK ning temperaturaga bog`liq grafigi yoki jadval shaklida beriladi.