Yil O’zbekiston respublikasi qishloq va suv xo’jaligi vazirligi samarqand qishloq xo’jaligi instituti

2 – rasm

∆AB₁C₁ va o`tmas burchakli uchburchak ∆B<sub>1</sub>OC dan . (AC)<sup>2</sup> va (AC<sub>1</sub>)<sup>2</sup> larning qiymatini h ning ifodasiga qo`ysak va ba’zi soddalashtirishlardan so`ng h uchun quyidagi ifodani hosil qilamiz: og`ish burchagi - juda kichik bo`lganda burchak sinusining qiymatini burchakning qiymati bilan almashtirib va maxrajdagi ifodani 2L ga teng deb olish mumkin. U holda
(6)

(6) tenglikdan h ning qiymatini (5) ga qo`ysak

Bundan yuksiz platformaning inersiya momenti uchun quyidagi formula kelib chiqadi

(7)

Berilgan trifelyar uchun kattaliklar o`zgarmas bo`lib, uni C bilan belgilasak (7) formulani quyidagi ko`rinishda yozish mumkin

(8)

Shuningdek m₁ massali yuk qo`yilgan platformaning inersiya momenti uchun quyidagi formula kelib chiqadi

(9)
Berilgan trifelyar uchun kattaliklar o`zgarmas bo`lib uni C bilan belgilasak (7) formulani quyidagi ko`rinishda yozish mumkin:
(10)
Shuningdek m<sub>1</sub> massali yuk qo`yilgan platformaning inersiya momenti tekshirilayotgan jismning inersiya momenti yuqoridagi ikki J₁ va J₀ inersiya momentlari ayirmasiga teng bo`ladi.


Ishni bajarilish tartibi
A) Asbobning aniqlik darajasini tekshirish .
D richakka bog`langan shunurni tortish bilan platformani 5-6<sup>0</sup> ga burib, aylanma tebranma xarakatg keltiring. Sekundamer yordamida 30-40 ta to`liq tebranish uchun ketgan vaqt t ni aniqlab dan yuksiz platformaning tebranish davri aniqlanadi.
Platformaga m₁ massali jism shunday qo`yiladiki, uning o`qi platforma o`qi bilan mos kelsin. Buning uchun platformadan markazlari platforma o`qida bo`lgan konsentrik aylanalar chizilgan bo`lib, jism aylana ichiga qo`yiladi. So`ng 1- va 2- punktlarda ko`rsatilgan usul bilan yukli trifelyarning tebranish davri T<sub>1</sub> aniqlanadi .(10) formuladan silindrik jismning inersiya momenti aniqlanadi. So`ng nazariy formula bilan silindrik jismning inersiya momentini hisoblab, topilgan qiymatlar taqqoslanadi. Har ikkala natijalar bir hil bo`lishi kerak. Formulada R<sub>1</sub> silindr radiusi.
B) Oddiy geometrik shaklga ega bo`lgan jismlarning inersiya momentini aniqlash.
Tajriba aynan yuqoridagi usul bilan bajariladi va (10) formuladan bu jismning inersiya momenti aniqlanadi. O`lchash natijalati quyidagi jadvalga yoziladi: