Yetishtirish texnologiyasi va ekologiya

Geografik  tarqalishi. 
Sobiq  Ittifoqning 
Y
evropa  qismida 
(shimol  qismidan  tashqari),  Kavkazda,  Sibiming  janubiy 
tumanlarida  hamda  qisman  Qozog‘iston  va  Q irg‘izistonning 
ayrim  tumanlarida  uchraydi.  Quraq,  ochiq  o ‘tloqlarda,  quruq 
o‘rmon  va  o‘rmon  yoqalarida,  tepaliklar,  qiyalar,  toshloqlar 
hamda  butazorlarda o ‘sadi.
Tog‘rayhon  ayniqsa,  Ukraina,  Belorus,  Shimoliy  Kavkaz, 
Volga  b o ‘yi  o ‘rta  qismidagi  tumanlar,  Boshqirdistonda  ko ‘p 
o ‘sadi va shu yerlarda tayyorlanadi.
Mahsulotning  tashqi  ko‘rinishi. 
Tayyor  mahsulot  barg 
va  gullar  aralashmalaridan  tashkil  topgan.  Bargi  kisqa  bandli, 
cho‘ziq  tuxumsimon,  o ‘tkir  uchli,  tekis  qirrali,  yoki  bilinar- 
bilinmas  tishsimon,  ustki  tomoni  to ‘q  yashil,  pastki  tomoni  esa 
kulrang-yashil, uzunligi  1-4 sm. Gul oldi bargchalari tuxumsimon 
b o ‘lib,  to ‘q binafsha rangga b o ‘yalgan.  Gullari mayda,  och qizil, 
gulkosachasi  qo‘n g ‘iroqsimon, besh tishli, og‘izchasida oq tuklar 
bo ‘ladi, gultojisi ikki labli, otaligi 4 ta, onalik tuguni to ‘rt b o ‘lakli, 
yuqoriga joylashgan.  Barg  hamda  gulkosachabargida  efir  moyli 
bezlar bor.
X ID F ga k o ‘ra mahsulotning namligi  13%, umumiy kuli  10%, 
qoraygan  va  qo‘ng ‘ir  rangli  о ‘simlik  b o ‘lakchalari  7%,  poya  va 
yon shoxlar b o ‘lakchalari 40%, organik aralashmalar 1%, mineral 
aralashmalar  1%  hamda  qirqib  maydalangan  mahsulot  uchun 
teshigining  diametri  7  mm  li  elakdan  o ‘tmaydigan yirik  qismlar 
10%  dan  va  teshigining  diametri  0,5  mm  li  elakdan  o ‘tadigan 
mayda qismlar  10% dan ko ‘p b o ‘Imasligi kerak.

---

Mahsulotning  o ‘ziga  xos  xushbo‘y  hidi  va  achchiqroq  o ‘tkir 
mazasi bor.
Kim yoviy ta rk ib i. M ahsulot tarkibida 0,12-1,20% efir moyi, 
oshlovchi moddalar,  askorbin kislota (gulida  166  mg  %,  bargida 
565  mg % gacha) va fenol-karbon kislotalar bo‘ladi.
XI  DF  ga  ko ‘ra  mahsulot  tarkibidagi  efir  moyining  miqdori 
0,1%  (qirqib  maydalangan  mahsulotda  0,08%)  dan  kam 
b o ‘lmasligi kerak.
Efir moyi  tarkibida 44%  gacha  fenollar (timol  va karvakrol), 
12,5%  bitsiklik  va  tritsiklik  seskviterpenlar,  12,8-15,4%  sof 
holdagi  spirtlar va 2,63-5% geranilatsetat bor.
Ishlatilishi. 
Tibbiyotda 
tog‘rayhondan 
tayyorlangan 
preparatlar  ichak  atoniyasi  (ichakning  bo ‘shashishi,  zaiflanishi) 
kasalligida hamda ishtaha ochuvchi va ovq at hazm qi lish j aray onini 
yaxshilovchi dori sifatida ishlatiladi.  Buiardan tashqari, u balg‘am 
k o ‘chiruvchi  dori  va  terlatuvchi  vosita  sifatida ham k o ‘llaniladi. 
Efir moyi esa tish  og‘rig ‘ini qoldirish uchun ishlatiladi.