Yer yuzasining shakllanishi va rivojlanishi Reja: I. Kirish II. Asosiy qism

III. Xulosa
Xulosa qilib aytganda XVII asrda fan rivojlanishi munosabati bilan Yer yuzasini shakllanishi haqida qadimgi dunyodan meros bo‘lib qolgan yoki uyg‘onish davrida qayta olingan ma’lumotlarning yetarli emasligi ma’lum bo‘lib qoldi. XVII asr oxiridan boshlab Yer aniq shar shaklida bo‘lmay, kichik o‘qi atrofida aylanuvchi sferoid yoki ellipsoid shaklida ekanligi ma’lum bo‘ldi .
Shu vaqtdan boshlab joylarda aniq gradus o‘lchovlari metodi keng qo‘llana boshladi. Ana shunday aniq gradus o‘lchovlari asosida Yer qobig‘ining o‘lchamlari hisoblab chiqarildi.
S’yomka qilishning birmuncha takomillashgan maydon metodini qo‘llanib olib borilgan keng ko‘lamdagi geodezik ishlar planetamizning o‘lchamlarini ham, shaklini ham yanada aniqroq bilib olishga imkon berdi. Yer ellipsoidi ikki o‘qli emas, balki uch o‘qli ekanligi ma’lum bo‘ldi, ya’ni uning faqat qutblarigina siqiq bo‘lmay, ekvatori ham to‘g‘ri aylana emas, balki ellips ekan. Yerning hozirgi shakli uning hozirgi vaqtdagi rivojlanish bosqichiga mos keladi. Sovuq va qattiq planetezimallardan vujudga kelgan Yer dastlab sharga salgina o‘xshashroq noto‘g‘ri shaklda bo‘lgan edi.
Keyinchalik aylanish jarayonida Yerdagi moddalar aralashib ketib, planeta tobora to‘g‘ri shaklga kira borgan, lekin shu vaqtga qadar ham aniq sferoid shaklini olganicha yo‘q. Yerning haqiqat shakli geoid nomini oldi .
Yerning paydo bo‘lishi haqidagi hozirgi zamon nazariyalariga ko‘ra, Yer murakkab taraqqiyot bosqichlarini o‘z boshidan kechirgan.
So‘nggi yillardagi ma’lumotlarda keltirilishicha,Yer taraqqiyotining
astronomik, geologik, biologik va antropogen bosqichlarini ajratish mumkin.
Astronomik bosqich 5–4,6 mlrd yillar oralig‘ini o‘z ichiga oladi. Bundan 5 mlrd yil oldin koinotdagi disksimon gaz va chang massasining gravitatsion mexanik quyuqlashuvi oqibatida Quyosh sistemasidagi boshqa sayyoralar singari Yer ham sharsimon shaklga ega bo‘lgan. Yer tarkib topib borayotgan vaqtda radioaktiv elementlarning parchalanishi natijasida ajralib chiqadigan issiqlik hisobiga, uning ichki qismi asta-sekin qizib, moddalarning saralanishiga olib kelgan. Oqibatda Yerning turli
qatlamlari hosil bo‘la boshlagan, vulqonlar harakatlanishi kuzatilgan.
Vulqon va tektonik harakatlarning boshlanish paytidan Yerning geologik bosqichi boshlangan. Yer po‘sti yuzlab million yillar davomida doimiy ravishda o‘zgarib turgan, materiklar goh shakllanib, goh parchalangan. Materiklar doimiy harakatda bo‘lgan va ba’zida birlashib yirik materiklarni hosil qilgan. 
Yerda 3,8 mlrd yil avval hayot paydo bo‘lishi bilan Yer taraqqiyotining biologik bosqichi boshlangan. Yerda dastlabki odamlarning paydo bo‘lishi (3–1,5 mln yil) antropogen bosqichni boshlab bergan. 
Yerning geologik taraqqiyot tarixi, uning rivojlanish davrlari va rivojlanish bosqichlariga ajratish bilan ko‘plab geologlar shug‘ullanganlar. Natijada geoxronologiya paydo bo‘lgan. Geoxronologiya (geologik yilnoma) – yer po‘stidagi tog‘ jinslarining hosil bo‘lish ketma-ketligi va yoshi haqidagi ta’limot.
Geoxronologiya mutlaq va nisbiy geoxronologiyaga bo‘linadi. Mutlaq geoxronologiyada Yerning yoshi yillar bilan ifodalanadi. Nisbiy geoxronologiyada esa, tog‘ jinslarining ketma-ket qatlamlanib joylanishiga asoslaniladi. Bunga ko‘ra, ustida yotgan qatlam (cho‘kindi jinslar qatlamlarining dastlabki holati buzilmaganda) ostidagidan yosh bo‘ladi.