Yer usti transport tizimlari

узатманинг хилига қараб
-шестерняли ва тасмали; 
-
шестерняли узатма бўйича
–ўқлари қўзғалмайдиган, планетар ва 
камбинацияланган; 
-
кинематик схемаси бўйича
-бир поғонали, икки поғонали; 
-
узатмани жойлашувчи бўйича
-трансмиссия асосининг ичида ва 
ташқарида, алохида асосда жойлашган. 
Юқоридаги усуллар алохида-алохида қўлланилиши, шунингдек, биргаликда 
қўлланилиши мумкин. 
 
9.4 Yetakchi кўприк механизмларининг носозлиги ва уларга техник 
хизмат кўрсатиш. 
Ишлаш вақтида етакчи кўприк механизмининг деталларини ейилиши, 
қатирилган жойларни бўшаши, синишлар ва бошқа сабабларга кўра етакчи 
кўприкда носозликлар пайдо бўлади, яъни шестернялар жуфтларининг тишлари 
орасида ва подшипникларда тирқишларнинг пайдо бўлиши, бошқариш 
муфталарининг ва планетар механизми тормозларининг шатаксираши, 
қистирмаларни ва шестерня тишларининг синиши кабилар. 

---

99 
Бош (марказий) узатма шестерняларида тирқишнинг кўпайганлигини, етакчи 
кўприкда шовқиннинг пайдо бўлишидан билса бўлади. Тирқишни аниқлаш 
учун қўрғошинли пластинадан фойдаланилади, яъни уни тишлар орасига 
қўйиб, шестернялар айлантирилади. Қўрғошин пластинани эзилганлигидан 
тирқиш аниқланади. Тирқишнинг меъёрий миқдори 0,2...0,55 мм чегарасида 
бўлиши керак. Агар тирқиш ундан ортиқ бўлса ёки шестерня тиши синган 
бўлса, улар алмаштирилади. Аксинча бўлса, тирқиш ростланади. 
Занжир тасмали тракторларда бошқариш муфтасининг шатаксираши тортиш 
кучининг камайишига ва бурилиш жараёнининг қийинлашувига сабаб бўлади. 
Бошқарув муфтасининг носоз бўлиб қолишига қуйидагилар сабаб бўлади: 
дискларнинг мойланиб қолиши ва ейилиши, узатмасидаги ростланишнинг 
бузилиши ва бошқалар. Бошқарув муфтасидаги носозликни бартараф этиш 
учун бошқарув ричагини эркин ва тўла йўлини ростлаш зарур бўлади.