Yengil sanoat korxonalarida maxsulotlar va xizmatlar xavfsizligini ta’minlashning zamonaviy talablari

V) Xom ipakni kayta urashga tayyorlash.
Ipakni kayta urash uchun turli tuzilishdagi xar xil mashinalar qo’llaniladi. Ipak yigirish korxonalarida asosane urchukli MSH-3 va MMSH-1 hamda urchuksiz PM-216-SHL urash mashinalaridan foydalaniladi.
MSH-3 urash mashinasi xom ipakni kalavadan ikki gardishli galtakka kayta urash uchn ishlatiladi.
Xom ipak kalavalari mashinaning yukorigi va pastki kavatlaridagi motovilolarga kiydiriladi. Bu motovilolarni kronshteynlar to’tib turadi. Ipning uchi tozalash moslamasi, ip chiqargichning kuzchasidan o’tkazilib, urchukka kiydirilgan galtakka uraladi. Urchukning roligi gildirakka tegib turadi va undan aylanma xarakat oladi. MSH-3 mashinasining xavfli joylariga uning bosh qismidagi urchuk, tasmali uzatma, sfera xosil kiluvchi mexanizm, taksimlovchi dastgoxlar, tozalash asboblari, nazorat-taranglash asboblarining chinni qismlari kiradi.
Xom ipakni kayta urashda kalavalovchi ishchi urchukka bush konusni o’rnatadi, ipni tugagan galtak yoki bobinalarni olib ko’tilarga joylaydi. Bundan tashkari, u ipning tanda kuyish galtaklariga to’g’ri uralayotganini kuzatib turadi, uzilgan iplarni ulaydi, kalavalar uchlarini motoviloga boglab kuyadi.
Bu ishlarni kalavalovchi ishchi fakat tik turgan xolda bajaradi va urash mashinalarini kupincha ikkala tomondan aylanib o’tishga majbur bo’ladi.
Elektr dvigatellaridan uchkun yoki guvullagan tovush chiqqanda mashinani tuxtatish va navbatchi montyorni chakirish zarur.
Urchuksiz urash mashinalariga PMSHB-2 va PM-216-SHL mashinalari kiradi. PMSHB-2 mashinasi ikki tomonlama, bir kavatli bulib, kirish pakovkalari yukorida joylashadi. Ularda kalavalardagi bobinalar hamda kulichlardagi sun’iy iplar ikki gardishli galtaklarga kayta uraladi. Kalavalardagi iplarni kayta urashda motovilolar kronshteynlarning podshipniklariga o’rnatiladi. Kronshteynlar (podshipniklar) ni ungga va chapga hamda vertikaliga siljitish mumkin. Vint va gaykadan iborat bo’lgan tuxtatish dastgoxi yordamida iplarning kayta urash chogidagi tezligi rostlab turiladi. Galtakning tormozlanish kattaligini uzgartirish uchun gaykani vintda burash lozim, shunda ip uzilganda galtak tezda tuxtaydigan bo’ladi. Kimyoviy iplarni urash uchun aloxida podstavkalar ishlatiladi, ularni nastilga o’rnatiladi. Bunda kronshteynlar olib yoki tushirib kuyiladi.
Kushni bobinalar iplarni ustma-ust tushib kolmasligi uchun ip ajratkichlar va ip taranglagichlar o’rnatiladi. Shu maksadda sterjenga kronshteyn maxkamlanadi. Kronshteynga chivik payvandlangan (zugatali) sterjen kiritiladi. Chivikka ip to’tgich va ballon cheklagichning ilgagi o’rnatiladi. Zarur bo’lganda ip maxsus moslama yordamida moylanadi va buyaladi. Ushbu moslama chinni moslamalar maxkamlangan valdan iborat. Valning ostiga o’rnatilgan zanglamas pulatdan yasalgan togoraga emulsiya kuyiladi. Chinni moslamalar vali aylanganda emulsiya ipni yupka qilib buyaydi.Ipdagi emulsiya midorini moylovchi dastgoxlar sonini almashma shesternyalar yordamida uzgartirish orqali rostlash mumkin.Mashinaning xar bir tomoni uzgartkich (variator) yordamida aloxda elektr dvigatelidan mustakil xarakat olishi mumkin.
PMSHB-2 urash mashinalarining xavfli qismlariga uz-uzidan tuxtatuvchi mexanizm, sfera xosil qilish mexanizmi, ipni taksimlash mexanizmi, mashina yuritmasi, ponasimon tasmali, tishli va zanjirli uzatmalar kiradi. Mashina ishlab turganida kulicha va ekssentrik joylashgan mintaqada uz-uzidan tuxtatuvchi mexanizmni tozalash ayniksa xavflidir. PMSHB2-mashinasining tuzilishi unga xizmat ko’rsatishni kiyinlashtiradigan ayrim kamchiliklarga ega. PM-216-SHP urash mashinasiga PMSHB-2 mashinasiga nisbatan kuyidagi uzgartishlar kiritlgan: mashina yukori tezliklarda turgunrok ishlaydi; mashinaning yuritmasi va ipni taksimlash mexanizmi uzgartirilgan; iplarning kayta uralash tezligini pasaytiruvchi mexanizm qo’llanilgani tufayli mashina ishga tushirilganda va tuxtatilganda iplar kam uziladi; urchuksiz uzel kronshteynini oyokda chetlashtirish uchun maxsus mexanizm o’rnatilgan; bushagan pakovkalarni yigishtirib olish uchun transporter, paykovkalarni ulchamlari bo’yicha saralash uchun esa maxsus mexanizm kuyilgan; viskoza iplarni ta’minlovchi ramkadagi kulichlardan chuvatish maksadida kushimcha o’rnatilgan.
Iplar hamda kimyoviy tolalarni kayta urashda PM-20-SHL va BMP-260 tortish-urash mashinalaridan foydalaniladi.
Xavfsiz ishlash uchun urash mashinalari yuritmasi to’siqlarining sozligini muntazam tekshirib turish va mashina ishlayotganda ularni ochmaslik kerak.
Korxonalarimizda TK-8-12, TK-2, TK-3, TK-34, TKI-160 va TK-145 markali kushish-yigiruv mashinalari ishlayapti. Bu mashinalarda tabiiy ipakdan xam, kimyoviy tolalardan xam olinadigan, kushishlar soni 2 dan 12 tagacha bo’lgan iplar kushiladi va yigiriladi.
TK-2-kushish-yigiruv mashinasi bir kavatli, ikki kavatli bulib, 20 tadan urchugi bo’lgan bulinmalardan tuzilgan. Mashina kuzgalmas kirish pakovkalaridan xam, aylanadigan pakovkalardan xam ishlaydi. Kuzgalmas pakovkalardan ishlaganda xar bir chiqish pakovkasidan chikayotganda ip, ip taranglagich orqali o’tadi-da, kirgizish chivigini aylanib o’tadi va mashinani uz-uzidan avtomatik tuxtatuvchi mexanizm ilagining teshigi orqali o’tadi, yunaltiruvchi chivikni aylanib o’tadi hamda ilgagining tegishida baxolanayotgan boshka iplar bilan kushiladi. Baxolangan ip chiqarish silindrlarini bir necha marta aylanib o’tadi, yunaltiruvchi ilgak, yugurdak orqali o’tadi-da, xalka buylab aylanib galtakga uraladi.
Val va ekssentrikalar, tasmani taranglovchi dastgox, urash vali hamda barabanchalari, urchuk, ta’minlovchi silindr, yo’lduzchalar va ularga keluvchi zanjirli uzatma, kaytaruvchi mushtchalar vallari tishli uzatma, uzatmalar ko’tisi konussimon shesternyalar, yigirish-urash mexanizmlari, urchuklarni uz-uzidan tuxtatuvchi mexanizm, chiqarish silindlari, kushish-yigiruv mashinalarining eng xavfli qismlari hisoblanadi.
TK-2 mashinasining jiddiy kamchiligi shundan iboratki, unda katta hajmli (150 kg dan ogir) kirish pakovkalaridan foydalanib bo’lmaydi, chunki ipning tarangligi ancha oshadi, bu esa yigirilgan ipning sifatiga yomon ta’sir ko’rsatishi, ya’ni ipning xarakat tezligi katta bo’lganda u kuprok uzilishi mumkin.
Maxsus TK-34 kushish-yigiruv mashinasida bu kamchiliklar yuk. U tarelkali ip tarangichlar bilan jixozlangan bulib, ular birlashtirilayotgan iplarning bir xilda to’tib turadi. Bu xol uchruklar sonnini ancha oshiradi va ipning uzilishlar sonini kamaytiradi.
Xavfsiz ishlash usullari va ish vaqtida quriladigan xavfsizlik tadbirlari kuyidagi iborat:
-ipi tugangan bobinani va galtakni almashtirish chogida uchrukni uzimidan nariga burib kuyish kerak;
-kaytaruvchi mushtchalar kulga urilmasligi uchun uz-uzidan tuxtatuvchi mexanizmning pastki ramkasini kul bilan bosgan xolda bobinani fakat yurgizish dastasi yordamida ishga tushirish lozim;
-bobinalarga mo’ljalangan tokchalarga bush galtaklarni kuymaslik lozim;
-bobinalarni polga fakat bir kator qilib kuyish kerak;
-bobinalarni ko’tarish dastasi bilan ko’tarish va tushirish kerak;
-yugurdaklarni maxsus ilgaklar yordamida almashtirish zarur;
-mashinani tuxtatgandan va elektr dvigatelini o’chirgandan sung xarakatlanuvchi qismlarini tozalash hamda moylash kerak;
-elektr dvigateli kontaklarining axvolini tekshirib turish kerak;
-elektr dvigatelining kopoklari ochik bo’lganida mashinada ishlash taqiqlanadi.