Yengil atletika yurish, yugurish, sakrash va uloqtirish mashqlaridan iborat

Yengil atletika – yurish, yugurish, sakrash va uloqtirish mashqlaridan iborat

sport turidir. Maxsus jismoniy tarbiya o’quv yo’rtlarida esa yengil atletika

mazko’r sport turining nazariyasidan, Amaliy ishlaridan hamda uni o’qitis h

metodikaksidan iborat, dars shu sohada ilmiy tadiqotlar o’tkaziladigan fandir.

Qadimiy Yunon so’zi «atletika» o’zbek tilida «kurash» mashq degan ma’noni

bildiradi. Kadimiy Yunonistonda kuchlilik va chakkonlkda musobaqalashgan

kishilarni atletlar deb atar edilar. Hozirda esa jismoniy kamolotga yetgan kuchli

odamlarni atlet deyiladi.

Yengil atletika degan nom shartli bo’ lib sirtdan qaraganda, yengil atletika

mashqlarining og’ ir atletika mashqlariga nisbatan yengil tuyulishigagina

asoslangan. Ayrim mamlakatlarda yengil atletikani «atletika» Fransiyada yoki

yo’ lka maydondagi mashqlar AQSH Angliyada deb ataydilar.

Yengil atletika besh bo’limdan, yo’rish, Yugurish, sakrash, uloqtirish va kun

kurashdan iborat bo’ lib, ularning har qaysisi ham xilma-xil turlarga bo’linishi. Yengil atletika mashqlarining umumiy harakteristikasi.

Yurish-insonning joydan-joyga ko’chishidaga oddiy usul bo’lib, turli

yoshdagi kishilar uchun ajoyib jis moniy mashq hisoblanadi. Uzoq va bir tekis

yurganda azoyi badandagi qariyib barcha muskullar ishlaydi, organizmdagi yo’rakqon tomir, nafas olish va boshqa sistemalar faoliyati kuchayadi. Natijada moda

almashinuvi ortadi. Jismoniy mashq sifatida odatdagi yurishning avvalo

sog’ lomlashtirish ahamiyati bor. Odamni ilk bolalik davridan yurishga o’rgatadilar.

Lekin bu bilan kifoyalanib bo’lmaydi. Hamma odamlar to’g’ri chiroyli va tejamli

yura bilishlari zarur. Oddiy yurishdan tashqari yurishning boshqacha xillari ham

bo’ladi: poxodo yurish, safda yourish va sportcha yurish. Musobaqalarda

yurishning texnik jixatdan eng qiyin, lekin eng foydali sportcha yurish qo’llaniladi.

Uning tezligi oddiy yurishga nisbatan ikki marta ortiq, ammo bunday Yuqor i

tezlikka erishish uchun sportcha yurish texnikasi asoslarini o’rganib olishning

o’zigina kifoya qilmay balki oddiy yurishga Qaraganda anchagina intensiv ish

bajarish talab qilinadi, ya’ni energiya sarflash ortadi. Yurish musobaqalari odatda

stadion yo’ lkalarida soat strelkasi harakatiga teskari yo’nalishda va oddiy yo’ llarda

shosseda, shahar ko’chalarida, so’qmoqlarda va hakoza, 30 kmdan 50 km

masofagacha o’tkaziladi.

Yugurish musobaqasida qatnashuvchilar hamda belgilangan yo’ris h

texnikasini xususiyatlariga rioya qilishlari kerak. Bularning eng asosiysi bir lahza

bo’lsa ham ikalla oyoq bir vaqtda yerdan o’zilib qolishga yo’ l qo’ymaslikdan

iborat. Oyoqlardan birortasi yerga tegmay turgan fursat sodir bo’ lgudek bo’ lsa

sportchi yo’rishdan Yugurishga o’tgan hisoblanadi. Bu qoidani bo’zgan sportchini

maxsus hakamlar musobaqadan chetlatadilar.

Yugurish joydan-joyga kuchishning tabiiy usullaridir. Bu jismoniy

mashqning ko’prok tarqalgan turi bo’ lib, juda ko’p sport turlari futbol, basketbol,

tennis va boshqalar tarkibiga kiradi. Yugurishning juda ko’p turlari yengil atletika

har xil turlarining organik qismi hisoblanadi.

Yugurish bo’tun organizmning ish qobiliyatiga qo’yilgan talab

yugurgandagiga nisbatan anchagina katta bo’ladi. CHunki yugurganda azoyi

badandagi muskul guruhlarning deyarli hammasi ishga tushadi, yo’rak – qon, tomir

nafas olish va boshqa sistemalar faoliyati kuchayadi. Modda almashinuvi ancha

oshadi. Shug’ullanuvchilarning imkoniyatlariga qarab, masofa uzunligini va

Yugurish tezligini o’zgartirish bilan ish miqdorini har xil qilish odamning

chidamliligini tezkorligi va boshqa fazilatlari rivojlanishiga ta’sir etish mumkin.

Yugurish bilan shug’ullanish jarayonida kishi irodasi mustahkamlanadi, o’z

kuchini taqsimlay olish to to`siqlardan o’ta bilish, ochiq joyda moljal ola

bilish qobiliyati paydo bo’ladi.

Yugurish har tamonlama jismoniy rivojlanishning asosiy vositalardan

biridir. Barcha mutaxasisliklagi yengil atletikachilarning ham boshqa sport turlar i

bilan shug’ullanuvchilarning ham trenirovkalarida Yugo’rishga ko’p e’tibor

berilishi, shunindek, faol dam olish sog’ lomlashtirish va ish qobiliyatini saqlash

vositasi sifatida Yugo’rishning ulushi katta ekani ana shundan dalolat beradi.

Yugurish yengil atletikaning hamma turlari ichida eng hammabop jis moniy

mashqdir. Yengil atletika musobaqalarida yugurish va estafetaning turli xillar i

yetakchi o’rin to’tadi, ularga tomashabinlar ham juda qiziqadilar. SHuning uchun

yugurish musobaqalari eng yaxshi tashkilot vositalaridan biri hisoblanadi.

Yengil atletikada yugurishning tekis yugurish, to’siqlar o’sha yugurish,

estafetada yugurish va tabiiy sharoitlar yugurish xillari bo’ ladi.

Tekis yugurish ma’ lum masofaga yoki vaqtboy tarzda Yugurish yo’ lkasida

soat strelkasi harakatiga teskari yo`nalishda o’tqaziladi. 400 metrga va undan qisqa

masofaga yugurishda har bir Yuguruvchi uchun alohida yo’ lka ajratiladi. Qolgan

masofaga Yugurish umumiy yo’ lkada o’ tkaziladi. Belgilangan masofani o’tish

uchun sarflangan vaqt sekundomer bilan o’ lchanadi. 1 soatlik va 2 soatlik

Yugurishda vaqt chegaralangan bo’ lib natijada shu vaqt ichida bosib o’tilgan

masofa tarzida metr hisobida aniqlanadi.

To’siqlar o’sha Yugurishning 2 ta xili bor. G’ovlar osha yugurish bunday

yugurish natijasida bir-biridan bir xil o’zoqlikda masofadagi muayyan joylarga

qo’yilgan bir tipda to’siqlardan oshib 60 dan 400 metrgacha masofaga yuguriladi.

Har qaysi sportchida alohida-alohida yo’lkadan yuguradi. 2000-3000 metrga

to’siqlar Osha Yugurish-bunda yugurish yo’ lkasida u yer bu yerga mustaxkam

o’rnatilagan to’siqlar Osha stadion sektorlaridan birida kavlangan chuqurga

to’ldirilgan suvdan kechib yuguriladi.

Estafetali yugurish komanda-kamonda bo’lib yuguriladi. Komandaga

yuguruvchilar qancha bo’lsa masofa ham shuncha etaplarga bo’ lingan bo’ ladi.

Estafetali yugurishdan maqsad –estafeta tayoqchasini bir-biriga o’zatib uni imkon

qadar tez startdan marragacha yetkazib borishdir. Etaplar oralig’ i bir xil qisqa va

o’rtacha masofada yoki har xil aralash masofada bo’lishi mumkin. Estafetali

yugurish ko’prok stadion yo’laklarida ba’zan esa shahar ko’chalarida aylanma va

yulduzsimon estafetalar o’tkaziladi.

Tabiiy sharoitda yugurish. Bunda past-baland ochiq joylarda kross yugurilsa

15 km va undan uzoq masofalarga esa yo’ llarda shosseda so’qmoq yo’ llarda

yuguriladi. Yengil atletikadagi eng uzoq ya’ni marafoncha masofa 42 km 195 s m

ga teng. Aholi yashaydigan joylar oralig’ ida bosib o’tiladi.

Sakrash-to’siqlardan o’tishning tabiiy usuli bo’ lib, qisqa vaqt ichida asab

muskul kuchiga maksimal zo’r berish bilan harakterlidir. Yengil atletik sakrash

mashg’’ulotlarida sportchilarning o’z tanalarini idora qila bilish, kuchlarini ishlata

bilish qobiliyatlari takomillashadi, kuch, tezlik, chaqqonlik, mardlik osha boradi.

Sakrash oyoq tana muskullarini kuchaytirish va sakrovchanlikni hosil qilish uchun

eng yaxshi mashqlardan biri bo’ lib, faqat yengil atletikachilargina emas, balki

boshqa sport turlarining vakillariga ham, ayniqsa, basketbolchilarga,

voleybolchilarga va futbolchilarga zarurdir. Yengil atletika sakrash 2 turga

bo’linadi.

1. Imkon boricha balandroq sakrash maqsadida vertikal to’siqlardan o’tish

balandlikka sakrash va langar cho’p bilan sakrash.

2. Imkon boricha uzoqqa sakrash maqsadida gorizantal to’siqlardan o’tish

uzunlikka sakrash va uch hatlab sakrash. Sakrashda erishilgan natijalar metr va

santimetr bilan o’lchanadi. Sakrash turgan joyda tez yugurib kelib ijro etiladi. Uch

xatlab sakrash va langarcho’p bilan sakrash musobaqalari ayollar uchun

o’tkazilmaydi. Bularni bajarish vaqtida hosil bo’ladigan qattiq zarbalar ayollar

ichki organlari holatini buzib qo’yishi mumkin.

Uloqtirish maxsus snaryadlarni uzoqlikka irg’itish va uloqtirish

mashqlaridir. Bularning natijalari metr va santimetr bilan aniqlanadi. Uloqtiris h

asab muskul kuchlanishi qisqa vaqt maksimal bo’ lishi bilan harakterlidir. Bunda

qo’l yelka kamari va tana muskullariga emas, balki oyoq muskullari ham faol

qatnashadi. Yengil atletika snaryadlarini uzoqqa uloqtirish uchun kuch, tezlik,

chaqqonlik yuqori darajada rivoj topgan bo’lish va o’z kuchini yig’a bilmoq zarur.

Uloqtrish bilan shug’ullanish bu muxim fazilatlarni taraqqiy etibgina qolmay butun

tana muskullarining garmoni rivojlanishiga ham yordam beradi.

Yengil atletika uloqtirishlar ijro usuliga qarab uch turga bo’ linadi.

1. Bosh ortidan boshlab uloqtirish nayza va granata.

2. Aylanib uloqtirish disk va bosqon. Irg’itish Yadro.

Uloqtirish usullarining farqi snaryadlarning shakli va og’ irligiga bog’ liqdir.

Yengil ushlash unday bo’ lgan snaryadlarni to`g’ridan yugurib kelib bosh ortidan

boshlab uzoqqa uloqtirish mumkin. Og’irroq snaryadlarni aylanib uloqtirish.

Maxsus tutqichi bo’ lmagan og’ ir snaryad Yadroni esa irg’ itish uchun.

Ko’pkurash. Yugurish, sakrash va uloqtirishning har xil turlarini o’z ichiga

oladi. Ko’pkurash tarkibidagi turlar miqdoriga qarab nomlanadi. Uch ko’rash, turt

kurash, besh kurash, olti kurash, sakkiz kurash, o’n kurash. Ko’pkurashning asosiy

turlari erkaklar uchun – o’n kurash va ayollar uchun besh kurash va o’spirinlar

uchun olti kurash va sakkiz kurash. Musobaqani yengillashtirish uchun yengil

atletikani bunday og’ ir turlaridan musobaqalar ikki kunda o’tkaziladi. Ko’pkurash

shug’ullanuvchilar oldiga juda yuqori talablar qo’yadi. Ular texnik jihatdan yuqor i

maxoratli bo’ lishlaridan tashqari , sprentrlardan tezroq, uloqtiruvchilardek kuchli,

sakrovchilardek sakrovchan va chaqqon, govosharlardek dadil, o’rtacha

masofalarga Yuguruvchilardek chidamli bo’lish kerak. Ko’pkurash pragrammasini

To’la bajarish esa mumkin a’lo jarayonli bo’lishi, Yuqori darajada rivojlangan

irodali fazilatlarni talab qiladi. Ko’pkurash bilan shug’ullanish sportchilar

organizmiga har tomonlama ta’sir ko’rsatish bilan yengil atletikani aloxida turidan

maxsus mashg’’ulot qilish uchun ham yaxshi zamin yaratib beradi. Ko’pkuras h

natijasi sportchining ko’pkurash tarkibidagi har bir turda ko’rsatgan natijasi uchun

olgan ochkolar yigindisi bilan belginadi. Buning uchun ochkolar jadvalidan

foydalaniladi.

Yengil atletika bilan millionlab dunyoda kishilar shugullanadilar. Yengil

atletika mashg’ulotlari kuchlilikni, tezkorlikni, chidamlilikni va boshqa juda ko’p

harakat malakalarni oshiradi, irodaviy fazilatlarni tarbiyalaydi. SHuningdek

ularning sog’ lomlashtirish ahamiyati qata bo’lib, jismoniy kamolatga erishiga

yordam beradi.

Yengil atletika mashqlarining xilma-xiligi va yurganda, Yugurganda va

sakraganda, uloqtirganda kuch kelishini o’zgartirish mumkinligini har xil jins va

yoshdagi kishilar bilan yengil atletika mashg’ulotlari o’tkazaverish imkonini

beradi. Bu mashqlarning ko’pchiligi ijro texnikasi jixatidan qiyin emas, o’rgatis h

uchun esa oson va ularni oddiy maydonchalar yoki ochiq joylarda bajaraversa

bo’ladi.

Yengil atletika mashqlarning shug`ullanuvchilarga ijobiy ta’sir qilis h

ularning keng tarqalgan bo’ lishiga sabab bo’ladi. Maktab bolalarining va

ayollarning jismoniy tarbiyasi pragrammasida ham har xil sport turlaridagi

mashg’’ulot rejalarida ham keksalarning jismoniy tarbiya mashg’ulotlarida ham

yengil atletika mashqlariga kyeng o’rin berilgan. Jismoniy tarbiya kollektivlarida

ko`ngilli sport jamiyatlarida, oliy va o’rta o’quv yurtlarida va boshqa tashkilotlarda

yengil atletika mashg’ulotlari etakchi o’rinda turadi.

Yengil atletikadagi tayyorgarlik darajasini baxolash bu sport turi bilan

shug`ullanishini rag`batlantirish va musobaqalarni tashkil etish uchun razryadlarga

bo’lish qabul qilingan. Yengil atletika sporti ommaviy rivoj topayotgan va undagi

natijalar mutasil o`sib borayotgan sababli razryad normalari vaqti-vaqti bilan

o’zgarib turadi.

Kadimgi yengil atletikaning rivojlanish tarixi

Yengil atletika mashqlarining kelib chikishi tarixi juda qadim zamonlardan

boshlanadi. Odamlar yugurish, sakrash va uloqtirishni, tabiiy zarur xarakat sifatida

kadim zamonlardan beri mexnatda va kundalik xayotda qo`llab kelganlari ma’lum.

Ammo ularning jismoniy tarbiya vositasi sifatida va sportning bir turi sifatida ras m

bo`lganiga qadar ko`p yillar o`tdi. Ibtidoiy jamoa tuzimi davrida yengil atletika

mashiklari odamlarning mexnat faoliyati bilan chambarchas bog`lik edi. Ular

insoniyat quldorlik jamiyatiga o`ta boshlashiga yaqin jismoniy tarbiyada ma’ lum

darajada mustaqil bo`lla boshladi.

Yugurish, sakrash va uloqtirish qadimiy Gretsiyada anchagina rivoj topdi.

Jismoniy mashqlarning boshqa turlari qatori, ular quldorlarning xarbiy-jismoniy

tayyorgarligida katta o`rin egalladi va kabilalar xamda umumgrek diniy

bayramlarining muxim qismini tashkil etadigan bo`ldi. Bunday tantanalarning eng

axamiyatlisi Olimpiya o`yinlari xisoblanadi.

Feodal jamiyatida, ayniqsa ilk o`rta asrlar davrida jismoniy mashqlar xalq

ommasiga rasm bo`lgan edi. Rivoyatlar qissalar va boshqa madaniyat yodgorliklari

o`yin kulgularida o`ziga xos jis moniy mashqlar ko`p bo`lganidan dalolat beradi.

Ko`p manbalarda xalk turmushida tez yugurish, Yugurib kelib uzunlikka sakras h

va tosh uloqtirishdan iborat uchkurash mavjud bo`lgani ko`rsatiladi.

SHavkatsiz ekspluatatsiya, bo`sh vaqt va keraklicha moddiy sharoit

bo`lmaganligi xalq jismoniy mashqlarining taraqqiyot darajasiga ta’sir ko`rsatadi.

SHu sababdan feodalizim davrida xama vaqt xalq jismoniy mashqlari an’anaviy

o`yin kulgilar xarakterida bulib, faqat bayram kunlarida o`tkazilar edi.

SHaxar axolisi va feodallarning xarbiy jismoniy tayyorgarligida esa

yuugurish, sakrash va uloqtirish mashqlari kata o`rin tutar edi.

Burjua jamiyatida, yugurish sakrash va uloqtirish dastlab jismoniy tarbiya

gimnastika sistemasiga kiritilar, kundalik xayotda qo`llanar edi. Lekin bu yengil

atletika sport tashkil topishiga muxim ta’sir ko`rsata olmadi, chunki gimnastika

sistemasida bu mashqlarning axamiyati asosiy bo`lmay, ikkinchi darajali edi.

Xalkning bu mashqlar bilan shug`ullanishi esa, mexnatkash omma imkoniyat i

chegaralanganligi uchun yengil atletika taraqqiyotiga To`la ta’sir ko`rsata olmadi.

Yugurish. sakrash va uloqtirish mustaqil jismoniy mashq sifatida va yengil

atletika sportning muxm elementlari sifatida XIX asrning ikkinchi yarmida tashkil

topa boshladi.bunga yoshlarning keng qatlamlari o`rtasida bunday mashqlarga

qiziqish o`sganligi burjuaziya xam o`z xukumronligini kuchaytirish vositasi

sifatida jismoniy tarbiya ko`proq qiziqa boshlagani sabab bo`ldi

Burjuaziya kapitalistika korxonalari uchun jismoniy baquvvat ishchilarga va

bosqinchilik armiyasi uchun saldatlarga muxtoj edi. Bunga eski gimnastika

sistemalari allaqachonlar To`la yordam berolmay qolgan edi. Burjuaziya ananaviy

xalq o`yin kulgilaridan olingan atletik mashqlarga e’tibor Bera boshladi. Bular

orasida takomillashish jarayonida sportcha yugurish sakrash va uloqtirish tusini

olib yengil atletika sporti tarkibiga kiradigan yugurish, sakrash va uloqtish

mashqlari xam bor edi.

Yengil atletika sportining ayrim turlari (Yugurish, nayza otish, sakrash, to’siqlar

osha Yugurish va xz) o’zoq vaqtlardan buyon Movaraunnahr o’lkasida istiqomat

qiluvchilarning shug’ulanib kelgan mashg’ulotlari, xususan, Sarmish (soyidagi )

tog’larida eramizdan bir necha asr oldin qoldirilgan rasmlarda yuguruvchi,

sakrovchi va nayza uloqtiruvchilarni tasviri qoldirilgan.

Buyuk mutafakir olim Abu Ali Ibn Sino bemorlarni davolashda gimnastika, suzish,

kurash bilan tez yurish, Yugurish,sakrash nayza otish, tosh ko’tarish mashqlaridan

unumli foydalanilgan. Johangir sarkarda bobokalonimiz Amir Temo’r esa o’z lashkarlarini jismonan

baquvvat, epchil va chidamli qilib tarbiyalashda yengil atletika,past-balandi

joylarida yurish (kross), nayza otish, tosh irg’itish to’siqlardan sakrab yugiris h

mashqlaridan muntazam ravishda foydalangan.

Chor Rossiyasi Turkiston o’ lkasining bosib olgandan so’ng,shu o’lkaga

boskinchilik qilib kelgan yoki so’rgun qilinganlarning bolalari va

Peterbo’rk,Har’kov,Maskovadan ta’tilga chiqib, ota-onalarini ko’rgani kelgan

talabalar Toshkent va Skoblev (Farg’ona)da Yugurish, sakrash, to’p otish bo’yicha

havaskorlar to’garaklarini ochishadi.

O’zbekistonda yengil atletikani rivojlanish tarihi.

1916 yilda Farg’ona (Skoblev) shahriga yurish bo’yicha Rossiyada mashur

bo’lgan Lev Barxash keladi, u yengil atletika ishqibozlari to’garaklarini tuzib, ular

bilan birgalikda Marg’ ilon soy (Mustaqilik ko’chasi) qirg’og’ ida velosiped sporti

bo’yicha mashqlar va poyga o’tkaziladigan o’yingohlarni qayta ko’rib yugirish

uchun moslashtitish, 280 metirlik yugurish yo’ lagi ko’radi va hatto,sakrash uchun

kundoklar o’rnatadi.

U paytlarda sharlarda yengil atletika to’garaklarida,asosan,katta yoshdagi,juda

oz odamlar qatnashganlar. U ham bo’lsa,sport ishqibozlari jamiyatlari, xususan

sport klublari va skavo’tlari tashkilotlari a’zolari bo’lgan.

Oktyabr inqilobidan so’ng jis moniy tarbiya va sportning ommoviy rivojlanisiga

katta e’tibor beriladi.Turkiston Respublikasi Xalq ta’ limi komissariati qoshida

1919 yilda sport kollegiyasi (komissiyasi) tuziladi. U umumiy Harbiy ta’lim bosh

boshqarmasi tamonidan moydonlarda nomoyish etiluvchi sport chiqishlari hamda

turli musabaqalarni tashkil etish,shuningdek o’quvchilar bilan o’tkaziladigan

jismoniy tarbiya mashg’ulotlariga rahbarlik qilgan.

Sportning boshqa turlari qatorida shu yili yengil atletika bo’yicha uyushgan

mashg’ulotlar tashkil etilagn. 1920 yilning oktabrida Toshkentda 1 O’rta Osiyo

Olimpiadasi o’tkazilgan. Uning dasturiga futbol, yengil atletika, shahmat va

sportning milliy turlari bo’yicha musobaqalar kiritilgan.

Yengil atletika bo’yicha o’tkazilgan musobaqalarda Farg’ona shaxri jamoasi

quvonchli zafarlarni qo’ lga kiritgan. Dasturga kiritilgan 12 turning 8 tasida

mazkur jamoa a’zolari nafaqat bir marotaba, hatto ikki marotaba birinchi o’rinni

egallashadi (G. Bernadskiy, D. Dadoshevich akauka Bo’rmakinlar). 8x100 m

estafetasida esa farg’ona jamoasi boshqalardan ancha o’zgan holda g’alaba

qozonadi.

Jismoniy madaniyat va sportni yanada rivojlantrishga bo’ lgan ehtiyoj 1921

yilda “Turkfront”ning umumta’lim boshqarmasi qoshida jismoniy tarbiya bo’yicha

Markaziy kengash tuzishga olib keladi.

1920-30 yillarda malakali mutaxassislarga bo’lgan talab kuchli edi. SHuning

uchun 1921 yildan boshlab Turkfrontning umumta’ lim tizimida uch oylik

ko’rsatlar ochilib, jismoniy ta’lim muallimlarini tayyorlash ishlari amalga

oshiriladi. 1926 yildan esa kasaba uyushmalari o’z kengashi bo’yicha sanoat

korxonalarida ishlash uchun jis moniy qo’riqchilarini tayyorlashga kirishadi.

1922 yilda yengil atletika bo’tsicha Turkiston Respublikasi sportchilari qo’ lga

kiritgan g’alabalarining 1jadvali tuziladi. SHu davrning yetuk yengil

atletikachilari: N. Ovsyannikov, P. Taranov, YA. Valishevlar ishchi va dehqonyoshlarni yengil atletika ishqibozlari to’garaklariga jalb qilish bo’yicha faol ish

olib borishadi.

1924 yilning mayida Toshkentda, o’ lkada, birinchi o’yingoh (keyinchalik

Pishevik deb nomlangan) ochiladi. Hozir uning o’rniga V. S. Mirofanov nomli suv

sporti saroyi barpo etilgan. SHu yilning avgust oyida Umum turkiston jismoniy

madaniyat bayrami o’tkazildi. Sportning to’qqiz turi bo’yicha nafar sportchi

qatnashgan.

O’rta Osiyo respublikalari va Qozog’ iston davlat milliy tuzilishiga ko’ra,

1924 yilda O’zbekiston SSR tashkil topdi. SHu yildan boshlab O’zbekistonning

yengil atletika, bo’yicha qo’lga kiritgan g’alabalari rasman qayd etila boshlandi.

Sobiq O’zbekiston Kompartiyasining II sezdi qarorlarini bajara borib,

respublika o’z zimmasiga oldi. Yengil atletika mashg’ulotlariga qishloq yoshlari

jalb qilina boshlandi.

1926 yilning 15 iyulida Toshkentning SHayxontoxo’r tumanida eski shahar

(“Spartak”) stadionining tantanali ochilishi bo’ldi. 1927 yildagi 1 umum o’zbek

Spartakiadasi, 1928 yildagi ikkinchi ana shunday spartakiada I Butun Ittifoq

spartakiadasi oldidan o’tkazildi.

1927 yilda toshkentlik harbiy xizmatchi Nikolay ovsyannikov Yuguris h

bo’yicha to’siqlar osha 110 metrni 17. 0 sek yugurib o’tdi hamda balandlikka

sakrash bo’yicha sobiq SSSR rekordini o’rnatdi. U vatan yengil atletikachilar i

orasida birinchi bo’lib “17 sekund” marrani egalladi. Bir yil o’tgach, I

Umumittifoq spartakiadasida N. Ovsyanikov masofani 16. 2 sek da yugurib o’tdi.

So’ngra u masofani 15. 2 sek chopib o’tadi. Biroq sportchi Yugurish chog’ ida ikki

to’siqni yiqitib o’tganligi uchun bu natija qayd etilmadi hamda bu marra rekord

sifatida qabul qilinmadi.

Moskvada o’tgan I Butunittifoq spartakiadasida o’zbek yengil atletikachilar i

ishtirok etishdi. N. Ovsyannikov 110 metr Yugurishda (16. 2), YU. Dunaev

baladlikka sakrashda (175) va uch hatlab sakrashda ikkinchi o’rin (12. 75), A.

Tikunova lappak otishda ikkinchi o’rin (25. 33), Z. L. Rikova ayollar ichida langar

cho’p bilan balandlikka sakrashda birinchi o’rinni egalladilar.

1929 yil bahoridan boshlab respublika poytaxti Toshkentda “Pravda

Vostoka” gazetasini sovrini uchun shahar ko’chalari bo’ylab estafeta musobaqasi

o’tkazila boshladi. Samarqand, O’rganch, Buxoro kabi respublikaning boshqa

shaharlarida ham shunday estafetalar tashkil etiladi. Ushbu holat aholi o’rtasida

yengil atletika sportini ommaviy ravishda targ’ ibot va tashviqot ishlarini olib

borishning dastlabki harakati bo’ lgan.

1934 yildan o’zbek yengil atletikachilari bilan uchrashuvlar o’tkaza

boshlaydi. Ana shunday musobaqalardan birinchisi (bunda Qozog’ iston

Respublikasi qonkursdan tashqari ishtirok etdi). 1934 yilning 512 sentabrida

bo’lib o’tdi. Erkaklarni musobaqa dasturning 16 turidan o’ntasida o’zbek

sportchilari (E. Po’tsillo 100, 200 va 400 metrga Yugurish, V. TSexmestrenko

3000 va 1500 metrga Yugurish, V. Bezrukov: 500 va 1000 metrga Yugurish, YU.

Dunaev to’siqlar ora 100 metrga Yugurish, E. Rubyashev balandlikka sakrash, N.

Bespakoynov uch hatlab sakrash) g’alabani qo’lga kiritishadi.

Ayollar dasturi bo’yicha yetti tur o’tkazilib ularni barchasida o’zbek

sportchilari (L. SHaternikova 100 metrga Yugurish va balandlikka sakrash, M.

Toporova Yadro irg’ itish va nayza otish, T. Ko’zneova lappak otish, T. Basharina

uzunlikka sakrash, 800 metrga Yugo’rish) g’alabani qo’ lga kiritadi.

Musobaqalarda o’zbek sportchilarining birinchi o’rinlarni egallashlarida

o’sha davr sportning yetuk mutaxassislari bo’ lgan N. Ovsyannikov, P.

Kravchenko, P. Klyazu, G. Kotsarev, V. Skavinskiylarning xizmatlari katta

bo’lgan.

1936 yilning sentabrida IV Umumo’zbek spartakiadasi o’tkazildi.

Spartakiadada yengil atletikachilar o’rtasida bo’ lib o’tgan musobaqalarda L.

SHaternikova, V. TSexmestrenko, M. Toporova, T. Vesednova, L. Olixova, A.

Kotsarevlar o’z yengil atletikachilari tomonidan 32 rekord o’rnatilgan.

Spartakiadalar orasida musobaqalarni o’tkazish tizimi takomillashib borib,

unda ishtirok etuvchi jamoalar hamda shaxslarning soni ko’payib bordi.

Respublikaning kuchli sportchilari M. Toporova, L. Maksimicheva,

SHaternikova, A. Borisov, P. Taranev, V. TSexmistrenko, G. Kotsarev, A.

Kotsareva, L. Olixovlar, E. Po’tsillo, N. SevrYukova (Borisova), N.

Bespokoynov, F. Xasanova va boshqalar tomonidan o’rnatilagn rekordlar yana bir

yangilandi.

1937 yilda Toshkent, Samarqand, Farg’ona, Buxoro va respublikaning

boshqa shaharlarida yengil atletika bo’limlari mavjud bo’lib, birinchi shaharlarida

yengil atletika bo’ limlari mavjud bo’lib, birinchi sport maktablari ochildi.