Yem-xashak yetishtirish agronomiya asoslari

Gulto'plam
  shingil  shaklda,  barg  q o ‘ltiqlarida joylashgan,  ko'pgulli,
13-20 ta  gul  bo'ladi.  Ayrim  gulto'plam lar kalta  bo'lib,  ularda  3-6 ta  gul 
bo'ladi, yon shoxlarda gullar bittadan joylashgan. Guli mayda, tuklangan 
gulbandiga joylashgan:  gulkosasi  yashil  rangli,  goho  antotsian  dog'lar 
bo'ladi,  tuklangan,  rangi  oq  va  binafsha  rangli  bo'ladi  (6-rasm).
Dukkagi
  yirik  (6-7  sm),  o 'rta   (4-5  sm),  mayda  (3-4  sm),  tik,  egilgan 
shaklda  bo'ladi.  Bir  tup  o'sim likda  dukkakning  soni  nav  xususiyatiga, 
tuproq-iqliml sharoitiga bog'liq bo'lib,  10 dan 35 gacha bo'ladi. Dukkagi 
sertukli,  dukkakda  1-4  ta  urug '  b o 'lad i.  D ukkakning  rangi  och jigar, 
to 'q   jig a rran g ,  k o 'k ,  k u lran g li  b o 'la d i.  Ayrim   n av lard a  dukkagi 
yetilganda  chatnaydi.
Urug'i
 qora, jigarrang, yashil,  sariq,  ikki xil bo'ladi, shakli sharsimon, 
kemasimon,  cho'zinchoq,  yassi  holda  bo'ladi.  U ru g'i  m ayda  va  yirik
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

bo‘ladi,  1000  tasining  vazni  400-520  g  gacha  b o ‘ladi.  Q obig‘i  silliq, 
yaltiroq  yoki  xira  b o ‘ladi.  Kertigining  yuzasi  ham   silliq,  cho'zinchoq 
shaklda,  ponasim on  bo‘ladi.
Navlar
 gul rangi  (oq, pushti, binafsha), tupining rangi (oq, jigar rang), 
urug‘  shakli  (dumaloq,  sharsimon,  ponasimon,  yassi),  urug‘ning  rangi 
(sariq, yashil, jigarrang, qora va  ola rangli), urug‘ning kattaligi  (uzunligi 
6-13  mm,  eni 4-85 mm,  1000 tasining vazni  350-370  g),  urug‘  kertigining 
rangi (oq, jigar va qora rangli) ga qarab aniqlanadi.
0 ‘zbekiston  2  -   Sholichilik  ITIda  yaratilgan,  maysasi  to 'q   yashil 
rangli, poya balandligi  120 sm  gacha bo'ladi. Dukkagi uzun, yassi, sariq- 
jigar rangli, sertukli ponasimon, yaltiroq sariq rangli.  Lalmi yerlarda  10,4 
s  ga  hosil  olingan,  suvli  yerlarda  32,0  s  ga.  Donning  tarkibida  19,2-23,4 
foiz moy va 33,6-39,3 foiz oqsil bo'ladi. O'sish davri  130-132 kunni tashkil 
etadi.  Mexanizatsiya yordamida  hosil  yig'ish  mumkin.
Do'stlik.  Sholichilik ITIda tanlash yo'li bilan yaratilgan.  O'sish davri 
124-126  kundan  iborat.  Poya  balandligi  170-180  sm,  guli  ikki jinsli, 
mayda,  oq  rangli.  Doni  o'rtacha,  oq-sarg'ish  rangli  1000  tasining  vazni 
160-165 g keladi.  D on hosili 32-34 s ga, ko'kat hosili  350-400 s ga to 'g 'ri 
keladi.  D onning  tark ib id a  39-40  foiz  oqsil  va  24  foiz  moy  b o 'lad i, 
ko'katning  tarkibida  16  foiz  oqsil  mavjud.  M exanizatsiya  yordamida 
hosil  yig'iladi.
0 ‘zbekiston  6  -  Sholichilik  ITI  da  yaratilgan,  kechpishar  nav,  o'sish 
davri  140-143 kunni tashkil etadi. Donning hosili 30-35 s ga, k o 'k at hosili 
400-450  s  ga.  Poyaning  balandligi  160-170 sm.  Donning tarkibida 41-42 
foiz  oqsil  va  21-22  foiz  moy  mavjud,  1000  ta  donning  vazni  160-170  g. 
Takrooriy  ekin  sifatida  ekilganda  yetilmaydi.
NAZORAT SAVOLLARI
1.  Soyaning  afzallik jihatlarini  gapirib  bering.
2.  Soyadan  qanday  m ahsulotlar  ishlab  chiqariladi?
3.  Soyani  takroriy  ekin  sifatida  ekish  mumkinmi?
4.  O 'zbekistonda  soyaning  qanday  navlari  ekilmoqda?
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

t
i
I