Яртаосиёлик бую к энцик­ лопедист олим а б у Али ибн

[ас^и- 
лг/с]нинг белгилари х а ^ида гапириб, 
а щ и л у с
ч а ад ан жой нгна 
с а н -
чилга нд агид ек кичик булиб шишмайди, ундан бир оз цора ^он ока- 
ди; бу илон ч ав д ан кишида а в ва л о к уз пардаланиши, ички аъзоларн- 
д а ва ю ра г и д а
1
огри^, кейин у нд а куз [цовоги] юмилиб цолиши ва 
узоц уйцу пайдо булади. У киши уч кунда н ортиц яшамайди. Буни 
« к а р » [илон чавдан]ни д а в о л а г а н д е к д аволанилади. Биз уни айтиб ут- 
дик.
Йигирма еттинчи фасл. «Ш охдор» илон2
Б у « к а р » илон туридандир; узунлиги бир г а з д а н икки газ г ача , Сю-
4 0 4 шида || шохга ух шаш иккита буртмаси бор, бадани ^ум рангида; цор- 
нида мис ча ^ а г а ух шаш цуруц, цаттиц тан г ал а ри булиб, ерда [юрга- 
нида] шалдираб товуш чицаради; тишлари цинрир-цийшиц эмас, тур- 
ридир. Б у [илон], купинча, ^умли ж о йл а р д а булади. Бир г у р у х киши­
л а р унинг « к а л т а » деб а т а лг а н тури бор дейдилар. Б у — унинг к а л т а
шохлиси ёки шохи тушиб кетгани [хам булиши] сабаблидир. Яна унинг 
к а л т а ва кичик [хили х ам булиб], бунисининг ж ар лар и каттад ир, шу- 
нинг учун уни « ж а р д о р » деб атайдилар.
Йигирма саккизинчи фасл. «Ш о хдо р » илон 
чаоданининг белгиси
Б у ч ав д ан ж о й д а г уё игна ёки мих ц а д а л г а н д е к хис пайдо б у л а ­
ди; бад ан ж у д а огирлашади, к уз цовоцлари к ерикади; кишида бош 
айланиш, к у з олди цоронриланиши ва ацл кетиши пайдо булади. Бу- 
нинг давоси х а м « к а р » илон чаццаннинг давоси кабидир. Хусусан, цус- 
тиришни исталганда, турп уругини шароб билан ичириш у з и га хос 
д ав о ла рд ан д ир ; ^усиб та шл ан га нда н кейин )^инд зираси фойда е тк а -
зади. Б у илон тишлага нига шароб билан цушилган к у н ж у т , шароб би­
лан цушилган цундуз цири, [243] шароб билан ц^шилган чул ялпизи 
Хам фойдалидир; турп у ру г и бунда ажойиб фойда беради. Б у [илон] 
ча е да н ж о йг а янчилган тузни цатрон билан аралаштириб ёки пиёзни 
с ирк ад а эзиб ^уйилади.
Йигирма туодизинчи фасл. И д р у с в а ц у д у с и д р у с
деб аталувч и илонлар
Б у илон ага р с у вд а яшайдига н б^лса, уни юнонлар