Yarim o’tkazgichli Si(P) – kristallarni tezlashtirilgan protonlar bilan nurlantirish natijasida ularning elektrofizikaviy xossalarini o’rganish”

X- rasm. Namunalarni bo’laklarga bo’lish jaroyoni

2. Abraziv suspenziya (mayda donador qattiq material + suv) yordamida po‘lat tasmada namunalarni kesish sanoatda olmosli keskichlar chiqmasdan oldin qo'llanila boshlagan. Qalinligi 0,05-0,1 mm va kengligi 5-10 mm po‘lat tasmalar maxsus po’latlarni qayta termik ishlov berish natijasida olinadi. Tasmalar maxsus kassetaga tartib bilan joylashtiriladi. Tasmalami kesish jarayonida egrilanishidan saqlash maqsadida, ular ancha qattiq tarang tortib mahkamlangan bo’ladi. Qurilmaga o'rnatilgan kasseta namuna bilan tutashtiriladi va ilgarilanma-qaytma harakatga keltiriladi. Kesish zonasiga uzluksiz ravishda abraziv suspenziya quyilib turadi.

13 –rasm. Namunani kesish dasgohiga o’rnatish va kesish jarayoni. 1-kassetaning asosi. 2-ajratgichlar qistirma. 3- tasma. 4- namuna quymasi. 5- quymani mustahkamlash uchun taglik.

Tasmaning quymaga solishtirma bosimi (7±-9) 10³ N/m2. Kesish tezligi 10-15 mm/soat.
Usulning asosiy afzalligi: kesishning kichik kenglikda bo’lishidir. Kesilish sifati tasmaning harakat tezligi, tasmaga bo’lgan bosim, abrazivning donadorlik o'lchami va qattiqligi, abraziv suspenziya konsentratsiyasi, ishlov berilayotgan material xususiyatiga bog'liq. Masalan, kremniyning kesilishi germaniyga qaraganda 2 marta kam. Kamchiligi: qurilmaning murakkabligi va tasmani xizmat vaqtini kichikligidir. Skraybirlab chegara chizish usuli sanoatda plastinkalani kristallarga kesishda keng qo’llaniladi. Skraybirlash (inglizcha so'zdan olinib, scribe- timamoq, timab chizmoq ma’nosini anglatadi) asosida uch yoki to‘rt qirrali piramida ko'rinishidagi olmos keskich bilan plastinkada paraiel chizilgan kichik ariqchalar hosil qilinadi. Ular qoldirgan izlar bo'yicha kvadrat yoki to‘g‘ri burchakli kristallar sindirib hosil qilish mumkin.
Skraybirlash usuli yuqori unumdorli va kesilgan chiziqning kengligi kichik, ya'ni material isrofi juda oz, shu afzalliklari bilan u boshqa usullardan ajralibturadi. Shu bilan birga, skraybirlash sifati plastinkalar qalinligiga, kesuvchi olmos shakliga va kristallografik yo'nalish bo‘yicha kesilishiga bog’liq. Skraybirlash maxsus yarimavtomat dastgohlarda amalga oshiriladi. Qurilma qadamli harakatlangich bilan ta’minlangan bo’lib, kesishni 0,01 mm oraliqdan to 9,99 mm gacha skrayburlashi, amalga oshilradi. Skraybirkash tezligi 2-3 m/min.
Skraybirlashdan so‘ng plastinkalarni sindirish turli usullarda olib borilishi mumkin. Bularga yumshoq taglikda valikni yurgizish, elastik membrana yordamida va boshqaiar kiradi. Yumshoq taglikda plastinkalarni sindirish quyidagicha olib boriladi. Skraybirlangan plastinka yumshoq taglik sirtiga qo'yilib, chiziq tortilgan tomoni orqasidan kuch qo‘yiladi. Kuchlar bilan plastinkani ikki chekkasidan ketma-ket bosib boriladi.