«Yangiyo‘l Poligraf Servise» Tashkent – 2017 A. S. Sagdullaev, V. A. Kosteckiy Áyyemgi dúnya tariyxí

sına 
jazıwındaǵı 
kitapxanası
Este saqlań!
Assuriya 
mámleketi 
Frot hám Daj-
la daryalarının 
jo qa rı aǵısında 
payda boldı, 
b.e.sh.
605-jılda
tariyx 
sahna sınan 
óshti.
Atlanıslarda qarsılaslarınan tartıp etip alın-
ǵan barlıq nárse paytaxtqa aǵıp keletuǵın edi. 
Saltanatlı saraylar hám shirkewler baylıq qa 
tolıp ketken edi. 
Oshshurbanapal
húkimdar lıǵı 
jıllarında Nineviyada Aldıńǵı Aziyadaǵı eń iri, 
gúlal taxtayshalardan ibarat bolǵan kitapxana 
toplanǵan edi.
Áste-aqırın Assuriya mámleketi ázzilep 
bardı.
Eramızǵa shekemgi 605-jılı
Assuri-
ya ármiyası Bobil hám Midiya tárepinen qırıp 
taslanǵannan keyin bul mámleket te hálsirey 
basladı.
Xett hám Mitanni patshalıǵı
Shama menen 
eramızǵa shekemgi XVIII 
ásirde
Kishi Aziya orayında (házirgi Turkiya 
aymaǵında) 
xettler
degen arqa betli xalıq óz 
mámleketine tiykar saladı. 
Xattusa 
qalası 
mine usı mámlekettiń paytaxtı bolǵan. Xalıqtıń 
tiykarǵı kásibi diyqanshılıq hám sharwashılıq 
edi.
Xettler qońsı mámleketler menen turaqlı 
urıslar alıp barǵan. Jawınger arbalar hám dál 
ortasına ushlı temir ornatılǵan qalqanlardan 
paydalanǵan. 
Házirgi Siriya aymaǵında payda bolǵan 
qońsı 
Mitanni patshalıǵı
xettlerdiń qáwipli 
dushpanına aylandı. Urıslarda mitannilılar 
atlı áskerlerden paydalanǵan. 
Tariyxta atları belgisiz xalıqlar (olardı «
teńiz 
xalıqları
» dep ataǵan) xettler paytaxtın basıp 
alıp, pútkilley qarabaqanaǵa aylandırdı. Mám-
leket ıdıradı, xettler bolsa basqa xalıqlarǵa 
sińisip ketdi.
Urartu patshalıǵı
Urartu
mámleketi Kavkazartı, házirgi Túr-
kiyanıń shıǵıs tárepi hám Ármenistan aymaqları 

---

55