Yangiasr avlopi

26 

Nemizidasi  -   jazosi;  nemizida  -   qadimgi  yunon  af- 

sonasida jazo, o‘ch maЪudasi.

---

486

Jek  London

lar  bilan  sezdirmasdan  qildilar.  Ular  sizning 

sudyalaringizni pora bilan o'zlariga og‘dirib  oldi, 

qonunlaringizni  buzib,  o‘g‘il-qizlaringizni  shun­

day asoratda saqlamoqdalarki, qonuniy tus olgan 

qullikning jamiki dahshatlari uning oldida hech 

gap bolmay qoldi.  Hozir  sizning ikki million na- 

far farzandlaringiz Qo‘shma Shtatlarining sanoat 

xo'jayinlari zulmi ostida zahmat chekmoqda. 0 ‘n 

million  nafar  qul  boshpanasiz,  och-yalang‘och 

kun  kechirmoqda.  Yo‘q,  qullar  davlati  mustaqil 

yashay  olmaydi,  negaki  bu  tadrijiy  takomilning 

biologiya  qonuniga ziddir.  Qullar jamiyati  tash- 

kil topishi bilan darhol tushkunlik,  nasi aynishi 

boshlanadi.  Siz  tadrijiy  takomil  qonunini  inkor 

qilasizmi?  Yaxshi!  Bolmasa,  siz  qaysi  qonunga 

suyanmoqchisiz? Uni bizga ta’riflab bering. Balki 

allaqachon ta’riflagandirsiz? Unday bolsa,  men­

ga tushuntirib bering uni.

Martin  zaldagilaming  baqiriq-chaqiriqlari  os­

tida o‘z o‘miga borib otirdi. Yigirmatacha odam, 

menga  so‘z  bering,  deb  birdan  o‘rinlaridan  tu- 

rishdi. Ular jo‘shqin ehtiros bilan qollarini paxsa 

qilib,  zaldagilaming  gulduros  qarsaklari  ostida 

birin-ketin  Martinning  hujumini  daf  qilar  edi­

lar.  Bu  chinakam  jang  edi,  g'oyalaming  shid- 

datli to'qishishi edi.  Keyinroq notiqlaming nutqi 

umumiy  mavzularga  o‘tib  ketgan  bolsa  ham, 

aksariyat  bevosita  Martinga  e’tiroz  bildirardi. 

Ular Martin uchun yangi bolgan fikrlami bayon 

qilardilar;  eski biologik  qonunlami  tatbiq  qilish 

uchun yangi imkoniyatlar borligini ko'rsatar edi­

lar. Ular munozaraga mukkasidan sho‘ng‘ib ket- 

ganligidan  odobni  ham  unutib  qo*ygan  edilar,

---

Martin  Iden

487

shuning uchun rais ulami bir necha bor tartibga 

chaqirishga majbur boldi.

Sensatsiya  ketidan  quvaverib  holdan  toy- 

gan  yosh  bir  muxbir  tasodifan  shu  majlisga 

kelib  qolgan  edi.  Unda  na  aql-idrok  va  na  taj- 

riba  bor  edi.  Unda  faqat  gazeta  muxbiriga  xos 

surbetlik  bor  edi.  U  mubohasaning  ma’nosiga 

tushunmas,  haddan  tashqari  nodon  edi.  Biroq 

u  o‘ziga  shunday  bino  qo^ygan  ediki,  mana  bu 

ishchilar  sinfining  mahmadona  vosvoslaridan 

o'zini baland tutardi.  Shu bilan birga u yuksak 

mavqedagi  kishilarni,  millat  va  gazetalar  siyo- 

satini belgilaydigan kuchli odamlarni juda hur- 

mat qilardi.  Uning eng oliy orzusi yo'qni yo‘ndi- 

rishga qurbi yetadigan birinchi darajali muxbir 

bolishdan iborat edi.

U  baribir  suhbatning  nima  to‘g‘risida  bo- 

rayotganini  tushunmadi.  Tushunishning  ham 

hojati yo‘q edi.  U  «inqilob»  singari ayrim so‘zlar- 

ga mahkam yopishib  oldi.  Paleontolog bir dona 

topilgan  suyak  orqali  butun  boshli  skeletni 

tiklagani  singari,  bu  muxbir  ham  esida  qolgan 

yagona «inqilob»  so'zi bilan butun boshli nutqni 

tiklamoqchi  boldi.  Shu  kuni  kechqurun  nuqul 

shu  ish  bilan  shug4illandi,  ishi  muvaffaqiyat- 

li  chiqdi.  Martinning  nutqi  hammadan  ko'proq 

shov-shuvga  sababchi  bolgani  uchun,  muxbir 

Martinni  anarxist  deb  tasvirlab,  reaksion  indi- 

vidualizmni eng ashaddiy sotsializmga yo*y di-da, 

o‘zi  yozgan  nutqni  Martinning  tili  bilan  bayon 

qilmoqchi boldi. Muxbir yigitning adabiy iste’do- 

di yo‘q emas  edi,  shuning uchun darg'azab  olo- 

monning  shov-shuvi  ostida  musht  dolaytirgan,

---

baqirib-chaqirgan  sochi  uzun  badjahl  odamlar- 

ni, asab kasaliga yoliqqan kishilarni juda mohir- 

lik bilan tasvirladi.

488 

Jek  London