|
YIGIRMA BESHINCHI BOB
Mariya Silva qashshoq edi, qashshoqlik nima-
ligini yaxshi bilardi. Ruf esa «qashshoqlik» so'zini
malum darajada yashashda bir o‘ng‘aysizlik deb
tushunardi. U Martin Idenning qashshoq ekan
ligini bilar va xayolan uning hayotini yosh Avraam
Linkolnning yoki mister Betleming, umuman,
hayotini muhtojlikdan boshlab, nihoyat, muvaf-
faqiyatga erishgan va ajoyib hayot kechira bosh-
lagan jamiki odamlarning hayoti bilan taqqoslar-
308
Jek London
di. Ruf qashshoqlikning ko‘ngilsiz hodisa ekan-
ligini e’tirof etarkan, ayni vaqtda buijuaziyaning,
qashshoqlik - aql-idrokli va qobiliyatli odamlar-
ni yuksak martabaga r aglD atlantir adigan ajoyib
vosita, deb tasalli beruvchi nazariyasiga ham
qo'shilardi. Shuning uchun Martinning soat va
paltosini garovga qoYganini eshitib, Ruf uncha-
lik xafa ham bolmadi. Aksincha, endi yana ham
tezroq esini yig'ib, adabiy mashg'ulotlarini tark
etadi degan umidda xursand ham boldi.
Ruf Martinning ozib, bir holatda bolib qol-
gan yuziga tikilganda ham, uning och qolgani
xayoliga kelmasdi. U hatto Martindagi o‘zgarish-
ni, ruhlanishni, ilgarilari Rufni ham o‘ziga rom
qilib, ham hurkitadigan hayvoniy kuch-qudrat
yo'qolganini ко‘rib, quvondi ham. Ba’zida Ruf
uning ko'zlarida allaqanday antiqa uchqunlar
ко‘rib zavqlanardi; bu uni shoirga yoki olim-
ga, ya’ni, Martinni uning o‘zi xohlagan kishiga
o'xshatib yuborardikim, Ruf ham uni shu shoir
у о olim sifatida ko‘rishni istardi. Lekin Mar
tinning cho'kkan yuzlari va chaqnab turgan
ko‘zlarini ko'rgan Mariya Silva bu holatni tamo-
mila boshqacha tushunardi, shu alomatlarga
qarab, о z uyida turuvchi yigitning turmushi-
dagi o‘zganshlarni kun sayin kuzatib borardi.
Martin bir kuni uyidan palto kiyib chiqib ketib,
kun sovuq va yomg'ir yog'ib turgan bolishiga
qaramay, paltosiz qaytib kelganini ko‘rgan edi.
Shundan keyin Martinning yuzi bir necha va-
qtgacha tolishib, ко zlandagi ochlik uchqunlari
so'ngandi. Shuningdek, Mariya soat bilan velo-
sipedning ham g‘oyib bolganini payqadi, bu hoi
Martin Iden
309
ham Martinga bir oz darmon bolgan edi.
dan tashqari, Mariya Martinning qanchalik ko'p
ishlashini bilardi, chunki bir kechada qancha
kerosin sarflashi unga aniq malum edi. Ish!
Martinning o‘zidan kam ishlamasligini Mariya
juda yaxshi tushunardi, vaholanki, uning ishi
mutlaqo boshqacha edi. Martinning qancha och
bolsa, shuncha g‘ayrat bilan ishlaganini ko‘rib,
Mariya taajjub qilardi. Ba’zan u Martinning juda
ham och ekanligini sezgan paytlarida bolalari-
dan birining qoliga yangi yopilgan non berib,
Martinga kiritib yuborar, shunda ham u, buna
qa shirin non yopish sizning qolingizdan kelma-
sa kerak, degan bahona bilan kiritib yuborar-
di. Ba’zida bir tovoqqina qaynoq sho'rva kiritar,
ammo ayni vaqtda, o'z jigarporalarim - farzand-
larimning og‘zidan oshini tortib olishga haqqim
bormikin deb iztirob chekardi. Martinning qalbi
Mariyaga nisbatan minnatdorchilik hissi bilan
limmo-lim tolardi, chunki u kambag'allarning
mehribonligining qadriga yetadigan odam edi.
Bir kuni Mariya uyida qolgan oxirgi ozuqalari-
ni pishirib, bir gala bolalarini toVg'izdi-da, oxirgi
o'n besh sent puliga bir gallon arzon vino olib
keldi va oshxonaga suv olgani kirgan Martinga
vinodan quyib berdi. Martin Mariyaning soglig'i
uchun, Mariya esa Martinning soglig'i uchun
ichishdi. Keyin Mariya uning ishiga rivoj tilab
ichdi, Martin esa Jems Grant tezroq kelib, kir
yuvish haqini tolasin deb ichdi. Jems Grant du-
radgor shogirdi bolib, yuvdirgan kirining haqini
vaqtida to lamas, natijada Mariyadan uch dollar
qarz bolib qolgan edi.
Bun-
310
Jek London
Martin ham, Mariya ham och qoringa
ichishgan edi, shuning uchun yangi nordon
vino ikkovining ham miyasiga urdi, Ular bir-bir-
lariga hech o'xshamasalar ham, ikkovlari ham
qashshoq, ikkovlari ham yolg‘iz qol edi; shun
day bolsa ham hech qachon qashshoqliklari-
ni tilga olmasdilar, ana shu qashshoqlik iplari
ularni bir-biriga chambarchas boglab qo^gan
edi. Martinning Azor orollarida bolganini eshi-
tib, Mariya sevinib ketdi, chunki Mariya o‘n bir
yoshigacha o‘sha yerda yashagan edi. Ota-onasi
keyin ко‘chib o‘tgan Gavayi orollarida ham Mar
tinning bolganini bilib, boshi osmonga yetdi.
Lekin Martin unga Mauyi orolida ham bolgani
ni aytganda, o‘sha orolda turmushga chiqqan
Mariya sevinganidan terisiga sig'may ket
di. Mariya bolg4isi eri bilan ilk bor tanishgan
Kagului orolida esa Martin ikki marta bolgan
ekan. Ha, qand ortgan kemalami Mariya un-
cha eslamas ekan! Ie, shu kemalarda suzgan-
midi u? Buni qarang-a, dunyo shunaqayam tor
ekanmi? Vaylukuda-chi? Martin u yerda ham
bolgan... Plantatsiyaning bosh nozirini tanirmi-
di? Bo'lmasam-chi, uning sogliglga bir stakan
vino ham ichgan.
Ular shu tarzda xotiralar olamiga g‘arq bolib,
och qoringa nordon vino ichib o'tirishdi. Shuni
ham aytish kerakki, kelajak Martinga unchalik
mudhish bolib tuyulmasdi. U bir kun emas, bir
kun muvaffaqiyatga va shon-shuhratga erishadi.
Hozirdanoq ularning nafasini his qilyapti. Yana
ozgina urinsa, qo И bilan tutib olishi mumkin.
3hu payt u qarshisida o'tirgan ayolning solg'in
Martin Iden
311
chehrasiga tikilib qaray boshladi. U
yuborgan non bilan sho‘rva esiga tushdi-da, qal
bida minnatdorlik tuyg4isi uyg'onganini his qil
di, unga yaxshilik qilmoqchi boldi.
- Mariya, - deb qichqirib yubordi u birdan, -
dilingizdagi eng katta orzuingizni ayting.
Mariya hayron bolib unga tikilib qoldi.
- Masalan, hoziming o'zida ko‘proq nimani
xohlardingiz?
Do'stlaringiz bilan baham: | 
