|
Seshanba kuni ham ish shunday oglr boldi.
Martin Joning chaqqonligiga qoyil qoldi. Epchil-
likda unga shayton ham bas kela olmasdi. Uzun-
dan-uzoq ish kuni mobaynida u bir daqiqani ham
Martin Iden
217
bekor o‘tkazmas, butun fikru zikri ishda va
yolakay Martinga qayerda besh marta harakat
qilish o'miga uch marta, uch marta o‘miga ikki
marta harakat qilish yollarini o'rgatardi. Martin
Joning ishini kuzatib turib, unga taqlid qilmoqchi
bolardi. Uning o‘zi ham chaqqon, idrokli, mohir
ishchi edi, shuning uchun ham ishda hech kim
undan o‘zib keta olmasligidan doim g\irurlanib
yurardi. Endi u butun diqqatini ishga qaratmoq-
chi, Joning barcha maslahatlariga amal qilmoq
chi boldi. U dazmol qilgan vaqtida pufakchalar
hosil bolmaydigan qilib, yoqa va manjetlami
shunday mohirlik bilan kraxmallay boshladiki,
hatto Jo uni maqtab ham qo^di.
Ular hech tanaffus qilmay ishlashardi. Jo
bir ishni tugallagan zahoti, hech nimani kutib
o'tirmay, paysalga solmay, darhol boshqa ish
ni boshlab yuborardi. Ular ikki yuzta koyiakni
kraxmallashdi; o‘ng qollari bilan koyiakning yo-
qasi, manjetlarini va kolcragini biqirlab qaynab
turgan kraxmalga tiqib, chap qollari bilan uning
qolgan qismini kraxmalga tekkizmaslik uchun
yuqori ko‘tarib turishardi; kraxmal shunaqayam
issiq ediki, har safar kraxmal siqilgandan keyin
qollarini sovuq suvga tiqib olishardi. Shu kuni
kechqurun ular ayollarning nafis ichki kiyimlari-
dagi burmalarni kraxmallash bilan ovora bolib,
soat o‘n yarimgacha ishlashdi.
- Tropik mamlakatlarda ham ish bunchalik
qiyin emas, - dedi kulimsirab Martin.
- Lekin u yerlar menga to‘g‘ri kelmaydi, - deb
jiddiy ohangda e’tiroz bildirdi Jo, - bundan bosh
qa hech qanday ish qolimdan kelmaydi.
218
Jek London
- Lekin bunaqa ishga suyaging yo‘q ekan.
- Bolmasam-chi, men Oklendda o‘n bir
yoshimdan ishlay boshlaganman. Bug' qozonning
oldida turib ishlardim. 0 ‘shandan beri o‘n sakkiz
yil o'tdi, men hamma vaqt shu ish bilan shug4il-
lanaman. Lekin bu yerdagidek jahannam azobini
hali hech qayerda ko'rmadim. Bu yerda kam de-
ganda uch kishi ishlashi kerak. Ertaga kechasi
ham ishlashga to‘g‘ri keladi. Chorshanba kun-
lari doim kechasi ishlashga to‘g‘ri keladi: yoqa va
manjetlar ko‘p boladi.
Martin yana soatni burab qoyib, stol ortiga
o'tirdi-da, Fiskning kitobini ochdi. Lekin u bir
abzats ham o‘qiy olmadi. Satrlar ko‘zi oldida
dikir-dikir o'ynay boshladi, uni mudroq bosib,
munkib-munkib keta boshladi. Uyqusini qochi-
rish uchun xonaning u boshidan bu boshiga
borib, mushti bilan boshiga gurs-gurs urdi, le
kin bu ham foyda bermadi. Keyin oldiga kitobni
ochib qo'yib, barmoqlari bilan qovoqlarini ushlab
turib o‘qiy boshladi, lekin shu zahotiyoq ko'zlari
ochiq holda uxlab qoldi. U horg'inlikni yenga
olmagandan keyin nima qilayotganini o‘zi ham
his qilmay, o'zini karavotga otdi. Yetti soat mast
uyquda yotdi, soat qo‘ng‘irog‘idan uyg'onarkan,
hamon uyquga to'ymaganini his qildi.
- Ancha o'qidingmi? - deb so'radi undan Jo.
Martin «о qimadim» degandek bosh chayqab
qoydi.
—
Hechqisi yo q! - deb tasalli bera boshladi
unga Jo. - Kiyim tekislaydigan g'altakni bugun
kechasi ishga tushiramiz, ertaga ishni soat olti-
da tugatamiz. O'shanda kitob o‘qishingga vaqt
boladi.
Martin Iden
219
Bugun Martin achchiq sovun eritmasi
rilgan kattakon tog'orada jun kiyimlami chay-
di, ammo bu ish tog‘ora tepasiga qo'ndirilgan,
ko'ndalang dorga o'rnatilgan glldirak vtulkasi
bilan porshindan iborat maxsus moslama orqali
bajarildi.
- 0 ‘zim ixtiro qilganman, - g4irur bilan dedi
Jo. - Ham kir to‘qmoqlaydigan yog'ochning, ham
qolning vazifasini bajaradi, buning ustiga hafta-
siga hech bolmaganda o‘n besh daqiqa vaqt te-
jaydi! Bu jahannam qa’rida har bir daqiqaning
qadri qanchalik qimmat ekanini о‘zing yaxshi
bilasan!
Yoqa va manjetlami kiyim g‘altakda tekis-
lashni ham Jo kashf etgan edi. Elektr chirog'i
yorug‘ida ishni davom ettirishganida Jo tushun-
tirib berdi:
- Boshqa kirxonalarda hali buni o^ylab topish-
magan. Men bolsam shu tufayli shanba kunlari
ishni soat uchda tugallay olaman. Faqat bu ish
ni juda ustalik bilan bajarish kerak, vassalom.
Buning ustiga harorat va bosim malum daraja-
da bolishi kerak, yana kirni g'altakdan uch mar
ta o‘tkazish kerak. Mana, qapa.
U manjetni qoliga oldi.
- Qol bilan ham bunday qila olmaysan,
to‘g‘rimi?
Payshanba kuni Joning fig'oni chiqib ketdi:
moljaldan tashqari yana bir tugun kraxmallana-
digan nafis ichki kiyim yuborishibdi.
- Padariga la’nat! - deb baqirdi u. - Ablahlar!
Endi ishlab bo‘pman. Bir haftadan beri mol-
day ishlab, har bir daqiqani tejasam-u, tomdan
toldi-
2 20
Jek London
tarasha tushganday, to'satdan moljaldan ortiq-
cha yana bir tugun kraxmallanadigan ichki ki-
yim yuborishsa! Men ozod mamlakatda yashay-
man, men o'sha golland to‘ng‘iziga uning haqida
ko'nglimdagi gapni bitta qo'ymay yuziga ayta-
man! Men u bilan fransuzcha chuldirashib o^tir-
mayman. Qo'shma Shtatlar tilida ham munosib
so'zlar topiladi. Moljaldan ortiq bir tugun kir-a!
-
Bugun ham yarim kechagacha ishlashga to‘g‘ri
keladi, - dedi u bir daqiqadan keyin. U g'azablan-
ganini unutgan va taqdirga tan bergan edi.
Bu kechasi ham Martin o'qiy olmadi. U bir
haftadan beri gazeta betini ko'rmagan, lekin o‘zi
ham sira ko'rish ishtiyoqi yo‘qligidan taajjubda
edi. Yangi axborotlar uni qiziqtirmasdi. Uning bi-
ron narsaga qiziqadigan holi qolmagan edi, lekin
shunga qaramay, shaiba kuni chindanam ish-
ni soat uchda tugatsalar, velosipedda Oklend-
ga borib kelmoqchi boldi. Yetmish mil u yoq-
qa va yetmish mil bu yoqqa velosipedda yurish
bu - dam ham ololmaydi, kelgusi haftaga kuch
ham yig‘a olmaydi degan gap edi. Poyezdda bor-
sa yaxshi bolardi-ya, lekin bu narsa unga ikki
yanm dollarga tushardi, Martin esa pul yiglshga
qat’iy ahd qilgan edi.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
