|
*
Jek London
^
4
^
------
y o l ochishga sizda ehtiyoj yo‘q. Bu haqda otan-
giz jon kuydiradi. Kiyim-kechaklaringiz uchun u
pul tolaydi, sizga aloqador bolib qolgan hamma
ishni ham otangiz bajaradi. Biz, ya’ni, siz ham,
men ham, Artur ham, Norman ham olgan tahsili-
mizdan nima foyda? Bizga «umumiy madani-
yat»ni keragidan ortiq tiqishtirib tashlashgan,
bordi-yu, otalarimiz xonavayron bolishsa, unda
maktab muallimi bolish uchun imtihon berish-
dan boshqa hech ilojimiz qolmas edi, shekilli. U
chog‘da Ruf, juda nari borsa, qishloq muallimasi
yoki xotin-qizlar pansionida musiqa muallimasi
bolishi mumkin edi.
- Siz o'zingiz nima qilardingiz? - deb so'radi Ruf.
- Tuzukroq ish qayda. Kuniga bir yarim dol-
larcha topish uchun qora ishga yollanardim yoki
tavakkal qilib, Xenli maktabiga repetitor bolib
yollanardim-da, zehni past bolalami imtihonga
tayyorlardim, «tavakkal qilib» deyayotganimning
boisi shuki, bir haftadan keyin muallimlikka
mutlaqo yaramasligimni aytib, haydab yuborish-
sa kerak deb о у layman.
Martin gapga jimgina quloq solib o'tirardi;
u Olnining haqligini sezar, lekin ayni paytda
uning Rufga nisbatan betakalluflik qilayotgani-
ni qoralardi. Shu munozara paytida uning mi-
yasida muhabbat haqida yangi fikrlar tuglldi.
Aql muhabbat masalalariga aralashmasligi ke
rak. Sevgan yoring to‘g‘ri mulohaza qilyaptimi,
yo‘qmi, buning ahamiyati yo‘q. Muhabbat aqldan
yuksakdir. Martin uchun mansabning naqadar
zarur ekanligini Ruf tushunmayotganga o'xshar-
di, lekin tushunmasa ham latofati kamaymasdi.
Martin Iden
171
U g‘oyat latofatli qiz, lekin oyiayotgan
ning o‘z latofatiga aslo daxli yo‘q edi.
- Nima dedingiz? - deb so'radi Martin Olni-
dan, Olni to‘satdan savol berib, uning xayolini
bolgan edi.
- Nahotki tentaklik qilib, lotin tilini ham
o‘rgansangiz deb so'radim.
- Lotin tili kishini madaniyatli qilibgina qol-
maydi, - deb gapni boldi Ruf, - u yana aqlni
rivojlantiruvchi mashg4ilot hamdir.
- Xo'sh, nima deysiz Martin, lotin tilini o‘rga-
nasizmi? - deb talddlab so‘ray boshladi Olni.
Martin noiloj ahvolga tushib qolgan edi. Ruf
uning javobini sabrsizlik bilan kutayotgan edi.
- Vaqtim bolmas deb qo‘rqaman, - javob qil-
di Martin nihoyat, - u tilni o‘rganardim-u, lekin
vaqtim yetmaydi-da.
- Ko‘rdingizmi, «umumiy madaniyat»ingizning
Martinga aslo keragi yo‘q! - dedi Olni shodlanib.
- U hayotda muayyan narsaga erishishni, odam
lar qatoriga kirishni istaydi.
- Ha, lekin bu aqlni rivojlantiruvchi mash-
g4ilot-ku, bu - intizom! Lotin tili aqlni intizom-
ga soladi! - Ruf shu so'zlarni aytarkan, go у о o‘z
fikringizni o‘zgartiring deb iltimos qilayotganday
Martinga boqdi. - Futbolchilarning о “yin oldidan
mashq qilishini ko‘rganmisiz? Lotin tili ham ta-
fakkur ahli uchun shunday zaruriy narsa. Bu -
mashq.
- Qanday bema’nilik! Bu gapni bizning miya-
mizga bolaligimizda quyishgan edi! Lekin shun
day bir haqiqat borki, uni o‘z vaqtida miyamizga
quyishni unutishgan. U haqiqatni o‘z aqlim bilan
narsasi-
topdim, - Olni hozir aytmoqchi bolgan gapidan
tinglovchilar kuchliroq ta’sirlansin uchun sukut-
ga toldi, so‘ng tantanali vaziyatda dedi: - Jentl-
men lotin tilini o'rganishi kerak, lekin jentlmen
uni bilishi kerak emas.
- Bu insofdan emas! - deb qichqirib yubordi
Ruf. - Hamma gapni hazilga yo‘yishingizni bilgan
edim.
- Lekin hazilimning bama’niligini e’tirof etar-
siz! - deb e’tiroz bildirdi Olni. - Boz ustiga bu
haq gap. Lotin tilini faqat dorixona xodimlari,
advokatlaru lotin tili muallimlarigina bilishadi.
Agar Martin dorixonada ishlamoqchi yo advokat
bolmoqchi bolsa, men tilimni tiyaman. Lekin
u holda, bunga Gerbert Spenserning nima dax-
li bor? Martin endigina Spensemi topib, undan
benihoya hayajonlangan. Nega? Negaki Spenser
unga biron ma’naviy ozuqa beradi. Sizga Spenser
hech nima berolmaydi, menga ham. Keyin bizga
hech nimaning keragi ham yo‘q. Siz bir kun ke
lib, turmushga chiqasiz, mening esa, umuman,
hech qanday qiladigan ishim bolmaydi, chunki
men uchun hamma ishni har xil ishonchli vakil-
lar va ish boshqaruvchilar bajaradi, ular otam-
dan menga meros bolib qoladigan sarmoyaning
g'amini yeydilar.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
