Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги

bildirgan so‘zlar‛ tushunchasi bilan ifodalangan. Bu tushuncha 1-sinf‖o‘quvchisining‖
so‘z‖ boyligi‖ va‖ dunyoqarashidan kelib chiqib, soddaroq holda tanlangan. 

---

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги
297 
Shuningdek, darslikda ‚Shaxs va narsaning belgisini bildirgan so‘zlar qanday?, qanaqa? 
so‘roqlariga javob bo‘ladi‛,‖deya‖ta’rif‖berilgan.‖ 
Darslikning 130-mashqida‖ quyidagicha‖ so‘zlar‖ berilgan‖ bolib,‖ ularga‖ so‘roq‖
berish orqali rang, maza va shakl bildiruvchi uch guruhga ajratib yozish lozimligi 
ta’kidlangan:‖ 
Ko‘k, dumaloq, oq, shirin, sershox, nordon, achchiq, pakana, sariq, yashil, uzunchoq, 
chu chuk, mazali, qizil, qiyshiq, bemaza.
1-sinf darsligida‖ sifat‖ so‘z‖ turkumini‖ izohlash‖ uchun‖ soddaroq‖ tushuncha‖ va‖
ta’rifdan‖foydalanish,‖uni‖bir‖qancha‖guruhlarga‖ajratib‖o‘rganish‖kabi‖yutuqlar‖bilan‖
bir qatorda ayrim murakkabliklar ham mavjud.
Jumladan, 127-mashqda quyidagi matn va topshiriq berilgan: 
‚Qishlog‘imizda gilos, olma bog‘lari bor. Bahorda mevali daraxtlar oq, pushti rangda 
gullaydi. Yozda va kuzda shirin va mazali mevalar pishadi. Biz mevalarni terishda bog‘bonga 
yordam beramiz. 
So‘roqlar‖o‘rniga‖mos‖so‘zni‖qo‘yib‖yozing.‖ 
Qanday? bog‘, qanday? daraxtlar, qanaqa? rang, qanday? mevalar. ‚ 
Berilgan‖ matndan‖ kelib‖ chiqilsa,‖ ‚Qanday‖ bog‘‛‖ deb‖ berilgan‖ savolga‖ ‚gilos‖
bog‘‛,‖‚olma‖bog‘‛‖deb‖javob‖berish‖kerak.‖Morfologik‖nuqtai‖nazardan‖qaraganda,‖
gilos va olma narsa-predmetni bildirib, nima? sorog‘iga‖ javob boladi va ‚ot‛ soz 
turkumi hisoblanadi. Faqatgina sintaktik tahlil qilingandagina aniqlovchi vazifasida 
kelishi mumkin. Shundan kelib chiqib aytish mumkinki, 1-sinf‖ o‘quvchisi‖ uchun‖
sintaktik‖ tahlilga‖ o‘tish‖ murakkablik‖ tug‘diradi.‖ Mazkur‖ mashqda‖ boshqa gapdan 
foydalanish‖mumkinligini‖e’tirof‖etish‖mumkin. 
2-sinf ona tili darsligi ham sifat ‚Shaxs va narsaning belgisini bildirgan 
so‘zlar‛ tushunchasi‖ bilan‖ ifodalangan‖ bo‘lib,‖ 1-sinf darsligi kabi sifatni leksik 
jihatdan‖ o‘rgatishni‖ maqsad‖ qilgan.‖ Darslikda‖ sifatlarni‖ zid‖ ma’noli‖ ko‘rinishlari‖
mavjud‖ bolishi‖ ham‖ ta’kidlangan.‖ Jumladan,‖ 239-mashqda ikki narsani qarama-
qarshi‖ belgisiga‖ ko‘ra‖ qiyoslash‖ orqali‖ mazmunga‖ mos‖ so‘zlarni‖ qo‘yib‖ gaplarni‖
yozish‖topshirig‘i‖berilgan: