Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 
1. O’zbekiston Respublikasi Prezidentining ‚Elektrotexnika sanoatining 
eksport salohiyatini yanada rivojlantirish va oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida‛gi 
2019 yil 4 yanvargi PQ-4090-sonli qarori.
2. O’lmasova M.X. Fizika. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari uchun 
o’quv qo’llanma. –T.: O’qituvchi, 2004. 
3. Karimov A.S. va boshqalar. ‚Elektrotexnika va elektronika asoslari‛ T. 
O’qituvchi, 1995. 
4. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2017-yil 6-apreldagi 
‚Umumiy o‘rta va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limining davlat ta’lim standartlarini 
tasdiqlash to‘g‘risida‛gi 187-sonli qarori.

---

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги
441 
UMUMIY O’RTA TA’LIM MAKTABLARIDA TARIX DARSLARIDA
ARXEOLOGIYA FANINI O’QITISH 
Akramjon Umarov
Namangan viloyati Yaniqo’rg’on tumani 
17-maktab tarix fani o’qituvchisi 
Annotatsiya:Ushbu tezisda umumiy o’rta ta’lim maktablarida tarix fanini 
o’qitishda xususan O’zbekiston tarixi fanini o’qitishda tarix fanining Arxeologiya 
bo’limidan foydalanish va bu fanning maktab o’quvchilariga o’qitishda 
foydalaniladigan uslublar va manbalar haqida so’z yuritamiz 
Kalit so’zlar: Arxeologa, Platon, moddiy va ma’naviy boylik tushunchasi, 
Nabonid, Gettingen universiteti. 
O’tmish‖ hamisha‖ o’zining‖ sir-sinoatlari ila insoniyatni hamisha jalb qilib 
kelgan. Biz olamning bundan keyingi kelajagiga qanday qiziqish bilan qarasak, 
o»tmishdagi‖voqealar‖jarayoniga‖ham‖xuddi‖shunday‖yuksak‖qiziqish‖bilan‖boqamiz.‖
Faqatgina‖ kelajak‖ haqidagi‖ o’ylarimiz‖ tahminlar‖ asosida‖ dunyo‖ yuzini‖ ko’rsa,‖
o’tmishni‖ moddiy‖ va‖ ma’naviy‖ boyliklarimiz‖ orqali‖ aniq‖ qayta‖ tiklay‖ olishimiz‖
mumkin.‖ O’tmishning sir-asrorlarini keng miqyosda tadqiq etish bilan 
shug»ullanuvchi‖fanlarimizdan‖biri‖esa‖arxeologiya‖fani‖hisoblanadi. 
‚Arxeologiya‛ so’zi yunonchadan olingan bo»lib, ‘‛arxayos’ qadimgi, ‚logos’
fan, ta’limot, so’z degan ma’nolarni ifodalaydi. Mazkur so’z dastavval milloddan 
avvalgi 427-357‖ yillarda‖ yashab‖ o’tgan‖ Platon‖ tomonidan‖ qo’llanganligi‖ haqida‖
tahminlar‖ mavjud.‖ Demak,‖ bundan‖ ko’rinib‖ turibdiki,‖ insoniyatning‖ o»tmishga‖
qiziqishi bugunning talabi emas, balki milloddan avvalgi davrlardayoq odamlar 
o’tmish‖ haqida‖ fikr‖ yurita‖ boshlaganlar.‖ Fan‖ nomi‖ milloddan‖ avvalgi‖ IV‖ asrda‖
qo’llangan‖ bo’lishiga‖ qaramay,‖ ilk‖ arxeologik‖ qazuv‖ ishlari‖ milloddan‖ avvalgi‖ VI‖
asrda Bobil hukmdori Nabonid farmoniga binoan saroy va ibodatxonalarning asos 
qismlarida‖o’tkazilganligi‖haqida‖yozma‖manbalar‖ma’lumot‖beradi. 
Arxeologiya atamasi keyinchalik rimlik va yunon muarrixlari tomonidan ham 
keng‖qo’llangan‖bo’lib,‖asosan‖ibtidoiy‖davrni‖ifodalovchi‖atama‖sifatida‖ishlatilgan.‖
Biroq, milodning boshlaridan boshlab rimlik tarixchilar arxeologiya atamasini 
deyarli‖ ishlatmay‖ qo’ydilar.‖ Uning‖ o’rnida ‚qadimiyat’ (antiquitates) atamasini 
qo’llanila boshlandi va bu hol XVIII asrga qadar davom etdi. 1767-yilda esa 
Gettingen universitetining professorlari tomonidan ‚arxeologiya’ atamasi fanga yana 
qayta kiritildi. 
Arxeologiya‖ fani‖ o’zining‖ ilmiy‖ tadqiqotlari‖ orqali‖ keng‖ ko’lamda‖ tarixni‖
ilmini‖ boyitib‖ boradi.‖ Ammo‖ tarix‖ ilmini‖ faqat‖ arxeologiya‖ fanining‖ o’zi‖ bilangina‖
qo’lga‖o’rganib‖bo’lmaydi.‖Bu‖maqsadni‖amalga‖oshirishimizda‖bevosita yordamchi 
fanlar‖ ham‖ ko’makdosh‖ bo’ladilar.‖ Xususan,‖ tarixni‖ ilmiy‖ jihatdan‖ yanada‖ boyitish‖
uchun tarixiy yozma manbalar va moddiy manbalar bilan bir qatorda etnografiya, 
antropologiya, lingivistika, etnologiya, epigrafika, toponimika, numizmatika kabi 
fanlarning‖ ham‖ o’rni‖ beqiyos.‖ Mazkur‖ fanlar‖ bilan‖ arxeologiya‖ fani‖ uzviy‖ ravishda‖
faoliyat olib boradi. 

---