Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги
442 
O’tmishni‖o’rganish‖va‖uni‖yoritishda‖aynan‖arxeolog‖olimlar‖tomonidan‖olib‖
borilgan‖ilmiy‖tadqiqotlarning‖ahamiyati‖juda‖katta.‖Ularning‖sa»y-harakatlari bilan 
topilgan mehnat va ov qurollari, uy-ro’zg’or‖buyumlari,‖taqinchoqlar‖va‖boshqa‖zeb-
ziynat buyumlari, uy-joylar, ustaxonalar, mudofaa devorlari hamda irrigatsiya 
inshootlarining‖qoldiqlari,‖bir‖so’z‖bilan‖aytganda‖o’tmish‖haqida‖ma»lumot‖berishga‖
qodir‖ bo’lgan‖ barcha‖ ashyoviy‖ topilmalar‖ arxeologiya‖ fanining‖ bosh‖ manbai‖
hisoblanadi. Aynan mana shu moddiy manbalar yordamida insoniyatning 
o»tmishini‖qayta‖‚tiriltirish’ imkoniga ega bo’lamiz. 
Barchamizga‖ ma’lumki,‖ yozma‖ manbalar‖ moddiy‖ manbalarga‖ qaraganda 
ancha‖keyinroq‖paydo‖bo’lgan.‖Bugungi‖kunga‖qadar‖bo’lgan‖tarixning‖10‖foizinigina‖
yozma‖ manbalar,‖ qolgan‖ qismini‖ moddiy‖ manbalar‖ asosida‖ o’rganamiz.‖ Shu‖
munosabat‖bilan‖eng‖ qadimgi,‖ya’ni‖hali‖yozuv‖paydo‖bo’lmagan‖davrlardagi‖uzoq‖
o’tmishni‖ o’rganishda,‖ eng‖ avvalo,‖ arxeologik‖ ashyoviy‖ manbalarga‖ ko’proq‖
suyanamiz.‖ Shuningdek,‖ yozuv‖ paydo‖ bo’lgandan‖ keyin‖ ham‖ ajdodlarimiz‖
tomonidan‖ yozib‖ va‖ chizib‖ qoldirilgan‖ ko’plab‖ manbalar‖ yillar‖ suroni‖ ostida‖ chirib‖
yoki‖ yo’qolib‖ ketganligi‖ undan‖ keyingi‖ jarayonlarni tadbiq etishimizda ham 
arxeologik‖manbalarning‖o’rni‖va‖ahamiyatini‖oshirib‖yubormoqda.‖ 
Bizning‖ona‖diyorimiz‖ham‖arxeologik‖jihatdan‖uzoq‖o»tmishni‖qamrab‖olgan‖
dunyo sivilizatsiyasining beshiklaridan biri hisoblanadi. Zero, yurtimizning qulay 
iqlim va geografik‖ sharoiti,‖ tuprog’ining‖ unumdorligi‖ qadimgi‖ odamlarning‖ bu‖
zaminda makon topishlari uchun sharoit yaratgan.
Ammo‖tarixiy‖ildizi‖uzoq‖o’tmishga‖borib‖taqaluvchi‖Vatanimizda‖arxeologiya‖
fanining‖shakllanishi‖va‖rivojlanish‖bosqichlari‖biroz‖og»irroq kechdi. Mamlakatimiz 
rus istibdodi davrida nafaqat arxeologiya fani, balki boshqa dunyoviy ilmlarning 
ham‖ rivojlanishiga‖ e’tibor‖ qaratilmadi.‖ Ilmiy‖ izlanishlar‖ ham‖ asosan‖ Markazdan‖
kelgan rus mutaxasislari tomonidangina amalga oshirilgan xolos.
Yurtimizda arxeologiya fanini rivojlantirish sohasida dastlabki qadam 1895-
yilda V.V.Bartold tashabbusi bilan Toshkentda ‚Turkiston Arxeologiyasi 
havaskorlari to’garagi’ning tashkil qilinishi orqali qo’yildi desak mubolag»a 
bo’lmaydi. Mazkur to’garak amalda 1917-yilga‖ qadar‖ faoliyat‖ ko’rsatgan‖ bo’lib,‖
uning‖ asosiy‖ vazifasi‖ Turkiston‖ o’lkasidagi‖ qadimiy‖ yodgorliklar,‖ Sharq‖ qo’lyozma‖
hujjatlari, tarix, adabiyot va tabobatga oid nodir kitoblar, numizmatika va 
etnografiyaga‖ doir‖ topilma‖ va‖ kolleksiyalarni‖ to’plash,‖ qayd etish, hisobga olish va 
o’rganishdan‖iborat‖bo’lgan. 
Shundan‖ keyingina‖ O’zbekiston‖ hududida‖ ham‖ arxeologik‖ izlanisharning‖
keng‖ ko»lamda‖ olib‖ borilishiga,‖ qadimiy‖ odamlarning‖ makonlarini‖ tatbiq‖ etishning‖
rivojlanishiga‖ katta‖ e’tibor‖ qaratila‖ boshlandi,‖ Turkiston xalqlarining qadim tarixini 
o»rganish‖ishlariga‖keng‖tus‖berildi.‖ 
Vatanimiz‖ tarixini‖ o’rganish‖ ishlariga‖ dastavval‖ o’z‖ davrining‖ mashxur‖
arxeolog olimlari, sharqshunoslari V.V.Bartold, N.I. Veselovskiy, M.S. Andreyev, 
A.A. Divayev, N.S. Likoshin, N.G. Mallitskiy, N.P. Ostroumov, V.L. Vyatkin va A.A. 

---