Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги

Use problem situations in the formation of the concept of number in 
primary school students 
Mamasaidova Muhabbat Abdusalom qizi – doktorant, FerSU,
Umarova Nigora Muhammadyusuf qizi-teacher, Marhamat region school 42. 
Annotation. This article is about explaining numerical concepts in elementary school 
math lessons, using problem situations to add and multiply numbers. 
Keywords: problem-based education, problem-solving, natural numbers, numbers, 
information technology, adding numbers, multiplication, and displacement properties. 
Muammoli‖ta’lim‖bu-o‘quvchiga‖beriladigan‖bilimning‖qaysi‖qismini,‖qanday‖
yo‘l‖bilan‖berish‖muammosini‖samarali‖hal‖qilishga‖qaratilgan‖o‘qituvchi‖faoliyatidir.‖
Muammoli‖ ta’lim‖ darsda‖ bir‖ vaqtning‖ o‘zida‖ o‘qituvchi‖ va‖ o‘quvchilarning‖
hamkorlikdagi‖ harakati‖ bo‘lib,‖ u‖ o‘quvchi‖ shaxsidagi‖ muhim‖ belgi-ijodiy fikrlash 
qobiliyatini‖rivojlantiradi.‖Muammoli‖ta’limning‖o’ziga‖xos‖tomoni‖shundan‖iboratki,‖
bu‖ texnologiyada‖ o’quvchilar‖ erkin‖ fikrlashga,‖ o’z‖ fikrini erkin bayon eta olish 
imkoniyatiga‖ egadirlar.‖ Bu‖ ta’lim‖ texnologiyasida‖ o’quvchilar‖ o’z‖ fikrlarini‖ to’g’ri‖

---

 Янги Ўзбекистонни қуриш ва ривожланишида ёшларнинг фаоллиги
279 
yoki‖noto’g’ri‖ekanligi‖haqida‖ham‖bilib‖oladilar‖va‖o’z‖fikrlarini‖boshqalar‖fikri‖bilan‖
solishitirish, xato va kamchiliklarini tushunib yetishga ham erishadilar.
Muammoli‖ ta’lim‖ asosini‖ esa‖ muammoli‖ vaziyat‖ tashkil‖ etadi.‖ Muammoli‖
vaziyat har qanday fikrlash mashaqqatlaridan farq qilib, unda talaba mashaqqat 
talab‖ qilgan‖ tushunchaning‖ unga‖ avval‖ va‖ ayni‖ vaqtda‖ ma’lum‖ bo’lgan‖ vazifa,‖
masala‖ bo’yicha ichki, yashirin aloqalarini anglab yetadi. Shunday qilib muammoli 
vaziyatning‖ mohiyati‖ shuki,‖ u‖ talaba‖ tanish‖ bo’lgan‖ ma’lumotlar‖ va‖ yangi‖ faktlar,‖
hodisalar‖ o’rtasidagi‖ ziddiyatdir.‖ Muammo‖ uch‖ tarkibiy‖ qismdan‖ iborat:‖
ma’lum(berilgan‖ vazifa‖ asosida),‖ noma’lum‖ va‖ avvalgi‖ bilimlar.‖ Muammoli‖
o’qitishning‖ mohiyati,‖ ta’lim‖ oluvchi‖ tomonidan‖ o’zlashtirilishi‖ lozim‖ bo’lgan‖‖
axborotlarni‖o’qituvchining‖maxsus‖tashkil‖qilishidan‖iboratdir.‖ 
Qadimgi‖ Hindistonda‖ sonlarning‖ yozishni‖ o’nlik‖ sistemasini‖ va‖ nol‖
tushunchasini yaratish bilan hal qilingan edi. Hozirda sonlarni yozishni bu belgilari 
arab belgilari deb ataladi.
Masalan sonlarni nomerlashda quyidagi ishlarni amalga oshiriladi. 
Ma’lumki,‖ o’nli‖ sanoq‖ sistemasida‖ o’nta‖ raqam‖ (belgi)‖ ishlatiladi.‖ 1000‖ gacha‖
bo’lgan‖ sonlarni‖ nomerlashda‖ yigirmatta‖ tub‖ so’z‖ ishlatiladi.‖ Sonlarni‖ nomerlashda‖
dastlab‖ o’nta‖ raqamdan‖ foydalaniladi:‖ (0,1,2,3,4,5,6,7,8,9)‖ so’ngra‖ belgi‖ tugaganligi‖
sababli keyingi sonlar shu belgilar yordamida ifodalaniladi.
Bir
raqamini 
yoniga‖ 0,‖ so’ngra‖ 1,2,3,<,9‖ ‖ raqamlari‖ qo’yilib,‖ keying‖ sonlar‖
belgilanadi.
0 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
9 
10 
11 
12 
13 
14 
15 
16 
17 
18 
19 
20 
21 
22 
23 
24 
25 
26 
27 
28 
29 
30 
31 
32 
33 
34 
35 
36 
37 
38 
39 
40 
41
42 
43 
44 
45 
46 
47 
48 
49 
50 
51 
52 
53 
54 
55 
56 
57 
58 
59 
60 
61 
62 
63 
64 
65 
66 
67 
68 
69 
70 
71 
72 
73 
74 
75 
76 
77 
78 
79 
80 
81 
82 
83 
84 
85 
86 
87 
88 
89 
90 
91 
92 
93 
94 
95 
96 
97 
98 
99 
100 
101 
102 
103 
104 
105 
106 
107 
108 
109 
Jadvaldagi‖ fon‖ bilan‖ belgilangan‖ sonlarni‖ nomlashda‖ tub‖ so’zlar‖ ishlatiladi.‖
Bunday jadvalni animatsiya yordamida bajarish mumkin. Bunday animatsion
videolarini‖ ko’rgan‖ o’quvchilar‖ sonlarni‖ yozilishi‖ va‖ o’qilishini‖ yaxshi‖
o’zlashtiradilar,‖ularning‖katta-kichikligi‖haqida‖yaqqol‖tasavvurga‖ega‖bo’ladilar. 

---