Yangi davrda industrial tizimni vujudga kelishi (XVIII asr)

XVIII asrning o‘rtalariga qadar Fransiya Yevropada yetakchilik qilishga intildi.
Bunga uning Angliya oldida bir muncha ustunlikka ega ekanligi imkon berdi.
Fransiya aholisi Angliyanikidan ikki barobar ko‘p edi. Fransiya hududi ham kattaroq edi.
Fransuz sanoati va savdosi samarali rivojlandi.
Ipakchilik, jungga ishlov berish, to‘qimachilik, qog‘oz, shisha va farfor, sovungarlik, ko‘nchilik (teriga ishlov berish) yuqori natijalarga erishdi. Butun dunyoda fransuz manufakturalari tomonidan ishlab chiqarilayotgan kiyim-kechak va matolari, bezaklar va parfyumeriya, mebel va farforlar keng miqyosda tanildi. Manufakturalar asosan markazlashtirilgan va uncha katta bo‘lmasdan, 10-50 ishchidan iborat bo‘lgan. XVIII asrning ikkinchi yarmida Fransiya taraqqiyotda orqada qola boshladi. Feodal tartiblar manufakturalar va savdoni rivojlanishiga to‘siqlik qildi. Sanoatda o‘rta asr sexlari katta ulushga ega edi. Non sotish va olib chiqib ketish ta'qiqlangan edi. Alohida monopol imtiyozlar ba'zi provinsiyalar, savdo kompaniyalari va manufakturalarga tegishli edi
Germaniyaning iqtisodiy qoloqligi sabablari
XVIII asrda Germaniya feodal va iqtisodiy jihatdan qoloq mamlakatligicha qolardi. Bozor xo‘jaligini rivojlantirishga qaratilgan Gollandiya, Angliya va Fransiyadan farqli o‘laroq Germaniya, ayniqsa uning sharqiy qismi, krepostnoylikni kuchayib borishi bilan xarakterlarnalardi. Yerni feodal ekspropriasiya qilish (barshchina) yirik miqyoslarga erishdi. Yerdan mahrum bo‘lgan dehqonlar feodalning xonadonida ovqat uchun yollanib ishlashardi. Mamlakat iqtisodiyotini kuchsizlanib borishining sabablaridan biri – Germaniya tomonidan yirik jahon savdosi markazi o‘rnining yo‘qotishidir. Buyuk geografik kashfiyotlar natijasida savdo markazi Atlantika okeaniga ko‘chib o‘tdi. Germaniya siyosiy tarqoqligi sababli mustamlakalarni bosib olish, dastlabki kapital jamg‘arishining tashqi manbalarini izlashda faol ishtirok etishda qatnasha olmadi