Янги аср авлоди”

Сув билан боғлиқ ўйинлар.

“Monuz-monuz” – “Мўнгуз-мўнгуз” дейилган болалар ўйини. Бу ўйин қуйидагича: болалар тиз чўкиб, денгиз лабида (сув бўйида) ўтирадилар. Сонлари орасига ҳўл қум солиб тўлдирадилар. Сўнг қўллари билан қумни урадилар. Улардан бири (онабошиси): “Монуз- монуз”, дейди. Қолганлари: “На монуз?”(Ниманинг мўнгузи (шохи)?), деб сўрайдилар. У бирин-кетин шохли ҳайвонларни санаб кетади. Унинг кетидан улар ҳам такрорлайдилар. Сўнг онабоши шу номлар орасига туя, эшак каби шохи йўқ ҳайвонларнинг исмини айтиб чалғитади. Болалардан бирортаси унинг кетидан шохсиз ҳайвон номини айтиб юборса, у сувга итариб юборилади ³². Маҳмуд Қошғарийга кўра, сув билан боғлиқ “Мўнгуз-мўнгуз”ўйинидан ташқари сувга шўнғишда баҳслашиш ҳам бўлган ³³.
Фольклоршунос Ғ.Жаҳонгиров “Мўнгуз-мўнгуз” ўйини шу кунларга қадар сақланиб қолган “Қушим боши” ўйинига қиёслайди³⁴. Шунингдек у Маҳмуд Қошғарийнинг “Девону луғотит




³¹ Бу ҳақида қаранг: Шаниязов К. Ш. Узбеки-карлуки. Историко- этнрграфический очерк, – Т., 1964; Шаниязов К.Ш. К Этнической истории узбекского народа. –Т.: “Фан”, 1974; Кубаков К.К. Детские игры и увеселения узбеков (на материалах Самаркандской и Джизакской областей) // Вопросы археологии, древней истории и этнографии. Самарканд, 1981.
³² Маҳмуд Қошғарий. Девону луғотит турк. III том...375-б.
³³ Маҳмуд Қошғарий. Девону луғотит турк. II том...241-б.
³⁴ Джахангиров Г. Узбекский детский игровой фольклор...С.293.
турк” асарида тилга олинган “Ўтуш-ўтуш” ўйинини ҳозирги “Мушт кетди” ўйинига ўхшаш эканлигини таъкидлайди³⁵.

7. Ғилдирак билан боғлиқ ўйинлар.

Маҳмуд Қошғарий бу ўйинни қуйидагича изоҳлайди: “Tebuk
– қўрғошин эритилиб ғилдирак, ғалтак шаклига келтирилади, сўнг унга болалар ип шаклидаги эчки юнгини айлантириб боғлаб тепиб ўйнайди”.

7.