Yalpi ichki mahsulot

Yalpi ichki mahsulot — umumiy qabul qilinish qisqartirilishi hamda makroiqtisodiy koʻrsatkich, bu bevosita har bir yilning oxirgi mollar va xizmatlar aks ettiruvchi bozor qiymati (yaʼni bevosita isteʼmol uchun moʻljallangan). Shuningdek, YIMA davlatlar iqtisodiyot hududining hamma sohalarida isteʼmol qilish uchun yil davomida ishlab chiqarilgan hisoboti, milliy jihozlar ishlab chiqarish omillari ishlatilgan qatʼiy eksportning jamgʻarmalari hisoblanadi. Birinchi marta 1934-yilda Saymon Kuznets tomonidan bu tushuncha ilk bor taklif etilgan edi. YIM mavjud va belgilangan davlatlar ishlab chiqarishning izchilligini yillik hisobot sifatida dunyo iqtisodchilari qismlarga boʻlishadi. YIM ushbu yildagi narxlarning oʻsishini joriy narxlarga (nisbat berilmasdan) asoslanib dunyo bozorlarida belgilaydi. YIM (inqirozni toʻgʻri baholashligi bilan) narxlardagi oʻsish hususiyatini oldingisi yoki har qanday boshqasini yillik zahira taqsimotiga muhrlaydi. Har doim YIMga amaldagi mavjud mahsulotlar hisobga olinadi va qanday darajada mamlakatlarda ishlab chiqarishning oʻsishi mavjudligi bilan narxlarni YIM darajasi yordamida aniqlanadi. YIM yonida iqtisodiyot oʻz imkoniyatlarini toʻlaqonli sotilgan ishchi kuchini band etish barobarida qaytaradi. YIM imkoniyati — bu YIM bilan toʻlaqonli bandlik va iqtisodiyot imkoniyatini boshqa sohalardagi tadqiqotlar bilan oʻzaro va bevosita bogʻliqlik ahamiyatini oshiradi.^[2] YIM mamlakatlar orasida zarurat chogʻida birja nuqtalarida har qanday milliy valyutada kursga hisoblanishi yoki horijiy valyutalar yordamida qiymatlashtiriladi. Bularni shunday qiymatlarga baholash uchun jahon bozorida Paritet Haridorlik qobiliyati (PHQ) (xalqaro qiyoslashni aniqligi yoki ortiqligini bilish uchun)taqdim etilgan. Bugun "Bozor qiymati" deb nomlanuvchi maʼlum miqdorda hisoblash yoki barqaror kattalikdagi mahsulotlar erkin jahon bozorida amal qila oladi.^[3]

Yalpi ichki mahsulot mamlakat iqtisodiy faoliyatining muayyan davr (oy, chorak, yil) davomidagi umumiy natijalarini tavsiflaydigan koʻrsatkich ham hisoblanadi. Mamlakat hududida joylashgan barcha korxonalar (chet el va qoʻshma korxonalari ham shu hisobga kiradi) tomonidan jami ishlab chiqarish omillari bilan ishlab chiqarilgan tovarlar va xizmatlarning bozor qiymatlaridagi ifodasi boʻlib, uning miqdori milliy hisoblar tizimi asosida hisoblab chiqiladi. Mamlakat iqtisodiyotining rivojlanishini makrodarajada tavsiflash va tahlil etishda foydalaniladi.

Bugungi kunda uy xo'jaliklari iqtisodiy faoliyatning muhim sub'ektlaridan biri hisoblanadi. Ularning faoliyati natijalari ham alohida iqtisodiy birlikning, ham butun mamlakat aholisining farovonligiga ta'sir qiladi. Uy xo'jaligi deganda, birgalikda yashaydigan va umumiy byudjetga ega bo'lgan bir yoki bir necha kishi boshqaradigan uy xo'jaligi tushuniladi. Uy tushunchasi har doim ham oila tushunchasi bilan bir xil emas, u kengroq ma'noga ega. Oilaga nisbatan oilaga nafaqat qarindoshlar, balki ular bir, ikki yoki undan ortiq a'zodan iborat bo'lishi mumkin.

Daromadlar uy xo'jaliklarining iste'mol tovarlari va xizmatlariga, jamg'arma va jamg'armalarga va majburiy to'lovlarga, ya'ni xarajatlarga bo'lgan ehtiyojini qondirishning asosiy manbai bo'lib xizmat qiladi. Uy xo'jaliklarining daromadlari va xarajatlari o'rtasidagi ajralmas bog'liqlik, birinchi navbatda, xarajatlar tarkibi va hajmining daromadlar tarkibi va hajmiga bog'liqligida namoyon bo'ladi. Shunday qilib, daromadlarning umumiy darajasining pasayishi bilan ularning har doim ham kichikroq qismini jamg'arma va tejashga sarflash mumkin, chunki har qanday uy xo'jaligi ko'rsatishi kerak bo'lgan iste'mol tovarlari va xizmatlarining ma'lum fiziologik va ijtimoiy minimal darajasi mavjud.

Quyidagi jadvalda uy ho’jaliklarining yillik daromadlari aks ettirilgan.