Я. Алиев – тдиу “Саноат иқтисодиёти” кафедраси доценти, и ф. д

 
3.3. Стандартлаштириш бўйича норматив ҳужжатлар ва 
уларга қўйиладиган талаблар 
Стандартлаштириш маҳсулот муомалада бўлганида ва сотиш 
босқичларида маҳсулотни жойлаштиришда яхши тартиб ва 
шароитлар яратишга, юклашга ва жойлаштиришга, тўғри сақлашга, 
буюмни транспортда ташиш, тарқатиш талабларини сотиш 
ташкилотларига белгилаб беради. 
Стандартлаштиришни техника тараққиётида ва ишлаб 
чиқаришда энг рационал жорий қилиш – маҳсулот сифатини 
яхшилаш, меҳнат харажатларини ва моддий ресуслар сарфини 
камайтиришнинг таъсирчан воситаларидан бири сифатида 
кўрилмоқда. 
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлисида 1993 йилнинг 28 
декабрида метрология ва сертификатлаштириш бўйича қабул 
13
Quality systems and standards for a competitive edge. J. Luis Guasch, Jean-Louis Racine, Isabel 
Sánchez, Makhtar Diop. 2007. NW Washington, DC 20433. ISBN-13: 978-0-8213-6894. 

---

35 
қилинган қонунлар билан бир қаторда "Стандартлаштириш ҳақида" 
қонун ҳам қабул қилинди. Бу қонун республикамизда 
стандартлаштириш соҳаси ва стандартлаштириш тизими учун 
асосий қонуний асослардан ҳисобланади. 
Қонуннинг 2-моддасида стандарт сўзига таъриф берилган 
бўлиб, унда кўпчилик манфаатдор томонлар келишуви асосида 
ишлаб чиқарилган ва маълум соҳаларда энг мақбул даражали 
тартиблаштиришга йўналтирилган ҳамда фаолиятнинг ҳар хил 
турларига ёки натижаларига тегишли бўлган умумий ва такрор 
қўлланиладиган қоидалар, умумий қонун-қоидалар, тавсифлар ва 
усуллар белгиланган ва тан олинган идора томонидан тасдиқланган 
меъёрий ҳужжатлар ҳисобланади. 
Бугунги кунда стандартлар асосан фан, техника ва 
тажрибаларнинг умумлаштирилган натижаларига асосланган ва 
жамият учун юқори даражадаги фойдага эришишга йўналтирилган 
бўлиши керакдир. 
Мамлакат 
корхоналарида 
ишлаб 
чиқарилаётган 
маҳсулотларининг сифатини таъминлаш соҳасидаги давлат 
бошқаруви 
Ўзбекистон 
Республикаси 
Соғлиқни 
сақлаш 
вазирлигининг 
Давлат 
санитария-эпидемиология 
хизмати, 
Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги 
Бош давлат ветеринария бошқармаси, Ўзбекистон Республикаси 
Қишлоқ хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Ўсимликлар карантини 
бош 
давлат 
инспекцияси, 
Ўзбекистон 
стандартлаштириш, 
метрология ва сертификатлаштириш агентлиги ҳамда қонун 
ҳужжатлари билан белгиланадиган бошқа органлар томонидан 
амалга оширилади
14
. 
Ўзбекистон 
стандартлаштириш 
агентлиги 
томонидан 
қуйидагиларга йўл қўйилмайди: 

озиқ-овқат маҳсулотининг ҳар хил турларини бир хил 
номда давлат рўйхатидан ўтказиш; 

айни бир турдаги озиқ-овқат маҳсулотини бир хил ёки ҳар 
хил номлар билан қайта-қайта рўйхатдан ўтказиш; 

таркибида гиёҳвандлик моддалари бўлган озиқ-овқатларни, 
овқатга қўшиладиган озиқ-овқат қўшимчалари, ембоп қўшимчалар 
ва биологик фаол қўшимчаларни рўйхатдан ўтказиш. 
14
Ўзбекистон Республикасининг “Озиқ-овқат маҳсулотининг сифати ва хавфсизлиги тўғрисида”ги 
Қонуни, 30.08.1997 й. 

---

36 
Ўзбекистон Республикасида стандартлаштиришга доир 
қуйидаги тоифадаги меъёрий ҳужжатлар қўлланилади:
- халқаро (давлатлараро, минтақавий) стандартлар;
- Ўзбекистон Республикасининг давлат стандартлари;
- тармоқ стандартлари;
- техник шартлар;
- корхона стандартлари;
- хорижий мамлакатларнинг миллий стандартлари;
- маъмурий-ҳудудий стандартлар.
Давлат ягона ва узлуксиз таълим тизимида Ўзбекистон 
Республикаси Вазирлар Маҳкамаси томонидан тасдиқланадиган 
давлат таълим стандартлари ишлаб чиқилади.
Стандартлаштиришга доир норматив ҳужжатлар жумласига, 
шунингдек, стандартлаштириш қоидалари, нормалари, техник-
иқтисодий ахборот классификаторлари ҳам киради. Мазкур 
ҳужжатларни ишлаб чиқиш ва қўллаш тартиби "Ўзстандарт" 
томонидан белгиланади.
Халқаро (давлатлараро, минтақавий) стандартлар ва хорижий 
мамлакатларнинг миллий стандартлари, шунингдек, халқаро 
қоидалар ва нормалар Ўзбекистон Республикаси иштирок этган 
шартнома ёки битимларга мувофиқ қўлланилади. Ушбу 
стандартлар, қоидалар ва нормаларни республика ҳудудида қўллаш 
тартибини "Ўзстандарт" ва давлат бошқарувининг бошқа органлари 
ўз ваколатлари доирасида белгилайдилар. Улар халқаро савдо-
сотиқ учун ортиқча тўсқинликларни вужудга келтирмаслиги лозим.
Стандартлаштиришга доир меъёрий ҳужжатлар ватанимиз 
ҳамда чет эл фан ва техникасининг замонавий ютуқларига 
асосланган ва Ўзбекистон Республикасининг қонун ҳужжатларига 
мувофиқ бўлиши лозим. Улар халқаро савдо-сотиқ учун ортиқча 
тўсқинликларни 
вужудга 
келтирмаслиги 
лозим. 
Меъёрий 
ҳужжатларсиз маҳсулот ишлаб чиқариш ва реализация қилишга 
йўл қўйилмайди.