Xxi asr haqiqatdan ham axborotlashgan jamiyat asri deb tan

5.2.2.Transport texnologiyalari bilan WDM modelining o’zaro 
bog’lanishi 
Kuyidagi 5.5-rasmda WDM texnologiyasi yaratilgunga qadar va 
WDM texnologiyasi yaratilgandan keyingi transport texnologiyalirining 
o‘zaro bog‘lovchi modellari ko‘rsatilgan. 
5.5-rasm.
 
Asosiy transport texnologiyalarining modelini o‘zaro 
bog‘lanishi 
A) WDM texnologiyasi yaratilgunga qadar;
B) WDM texnologiyasi yaratilgandan keyin. 
WDM texnologiyasigacha bo‘lgan model uch satxdan va uzatish 
muhitidan iborat edi va yuqori satxning (ATM, IP) trafiklarini optik 
uzatuvchi muhit orqali transportlashtirish uchun SDH/SONET 

---

interfeyslarini qo‘llagan holda transport modullariga ikkapsulyatsiya 
qilinishi lozim edi. WDM tizimlari yaratilgandan keyin esa uzatish 
muhitini hisobga olmaganda uch yoki to‘rt satxdan iborat bo‘ldi. 
Natijada xuddi SDH/SONET kabi WDM ning oraliq satxi paydo bo‘ldi. 
Bunday satxni fizik interfeys ta‘minlaydi va u fizik satx orqali nafaqat 
SDH/SONET texnologiyalariga balkim ATM va IP texnologiyalariga 
ham optik uzatuvchi muhit orqali o‘tishni ta‘minlaydi. Bunday WDM 
texnologiyasi 
ATM 
yacheykalarini 
va 
IP 
paketlarini 
ikkapsulyatsiyalashni talab qiladi. Bu esa o‘z navbatida qayta ishlash 
protsedurasini va trafiklarni transportlashtirishni shuningdek sarlavxa 
uzunligini etarli darajada kamaytirishni va trafiklarni uzatish sifatini 
oshiradi. 
5.2.3.WDM da multipleksorlash sxemasi 
Multipleksorlar va demultipleksorlar umuman olganda passiv 
kurilmalar xisoblanadi. Uning ishi to‗lqin uzunligini sezuvchanligiga 
boglik bo‗lgan uchta omil bilan xarakterlanadi: 

burchakli dispersiya; 

interferensiya; 

selektiv yutilish. 
Quyidagi 5.6-rasmda multipleksor/demultipleksorlarning tuzilishi 
ko‗rsatilgan.
5.6-rasm. WDM da multipleksorlash jarayoni 
Ular bir-biridan to‗lqin o‗tkazuvchi plastinalar soni bilan farq 
qiladi. 5.4.a-rasmda nur tushayotgan kanal (signal)larning yigindisi 
kirishdagi to‗lqin o‗tkazgich orqali to‗lqin o‗tkazuvchi plastinaga 

---

tushadi. Undan keyin esa difraksion panjara ko‗rinishidagi juda ko‗p 
yoruglik o‗tkazgichlarga bo‗linadi. Bunda xar bir optik kanal yorug‘lik 
o‗tkazgich ko‗rinishida tasvirlanadi, keyin esa bu signallar oyna 
yuzasida aks qaytadi va ularni interferensiyasi to‘g‘rilanuvchi to‗lqin 
o‗tkazuvchi plastinkaga tushadi. Bu yerda turli to‗lqin uzunliklariga mos 
keluvchi muxitda maksimumlar xosil bo‗ladi.
Multipleksorlash jarayonida to‗lqin o‗tkazgichlar aloxida optik 
kanallarni kiritish uchun xizmat qiladi. 5.4.b-rasmda juft to‗lqin 
o‗tkazuvchi plastinalarni ko‗llanilishi, ular bajaradigan funksiya bilan 
farqlanadi. Bu Yerda fokuslash, kanallarni ajratish aloxida plastinalarda 
amalga oshadi. Multipleksorlar va demultipleksorlar passiv kurilmalar 
bo‗lganligi sababli ma'lum bir mikdorda signalni zaiflashtiradi. Bu 
kurilmalardagi yo‗qotish 10-12 dbga yetadi, shuning uchun bunday 
yo‗qotishlarni to‗g‘rilash maqsadida ularni optik kvant kuchaytirgichlar 
bilan ta'minlash lozim.