|
Daloilxonalar va ularda ta’lim mazmuni - Ta’lim muassasasining maqsadi
| - O’qitishni tashkil etish tartibi va mazmuni
| - Ushbu ta’limdan kо‘zda tutilgan asosiy maqsad – turli diniy marosimlarda ishtirok etadigan quyi diniy xizmatchilarni tayyorlashdan iborat bо‘lgan.
| - Daloilxonalar ham madrasa va qorixonalar kabi vaqf daromadlari hisobiga faoliyat yuritgan. Bu yerga asosan о‘qishni bilgan, ya’ni bir necha yil mobaynida maktabda ta’lim olgan tinglovchilar qabul qilingan. Ushbu ta’lim muassasasida muayyan о‘qish muddati yо‘q bо‘lib, tinglovchilar «Daloil al-xayrot» asarini yod olish bilan mashg‘ul bо‘lganlar. Ayrim zehni о‘tkir talabalar mazkur kitobni 2-3 oyda о‘qib bitirganlar, ayrimlari esa yil davomidagina bunga erishganlar.
| | | | - Mashg’ulotlarning tashkil etilish tartibi
| - Madrasa odatda ikki bо‘limdan, ya’ni: quyi (ibādat al-’islām) va yuqori (mas’ola) bо‘limlardan iborat bо‘lgan.
- Birinchi bо‘limda talabalar din ahkomlarini о‘rganganlar. Ikkinchi bо‘limda esa – Qur’oni karimga muvofiq holda bayon etilgan islomning asosiy qonunlari о‘qitilgan.
- Bundan tashqari, arab tilshunosligi, mantiq, tarix, she’r yozish ilmi, metafizika va boshqa fanlar ham о‘qitilgan.
| - Madrasa talabalarini shartli ravishda uchta kursga bо‘lish mumkin.
- Birinchi, ya’ni boshlang‘ich kurs adnā (quyi), ikkinchi kurs – avsat (о‘rta) va uchinchi kurs – a‘lo (yuqori) deb nomlangan. Shu о‘rinda bunday kurslarga ajratish faqat yirik madrasalarda mavjud bо‘lgani, talabalar soni 20 kishiga yetmagan kichik madrasalarda esa talabalarning barchasi faqat bitta mudarrisga mashg‘ulotga qatnaganlarini qayd etish lozim
| - Madrasada darsni tashkil etish tartibi quyidagicha bо‘lgan: bitta darslikdagi aynan bir bobni о‘rganayotgan 10-15 nafar talaba bir sinf xonasiga tо‘planishgan va о‘zlariga oqsoqol (sardor) saylab olishgan. Bu guruh «jamoa», uning oqsoqoli esa «qori jamoa» deb nomlangan. Darsni boshlash uchun oqsoqol mudarrisning huzuriga borar va undan mazkur guruh bilan mashg‘ulot о‘tkazish uchun izn sо‘rardi
| - Madrasalarda ta’limni tashkil etish
- Qizlar maktabining tashkil etish shart-sharoiti
| - Eng mashxur qizlar maktabini tashkil etilgan otinlar
| - Qizlar maktabida ta’lim mazmuni
| - Masjid va xonaqohlar qoshida ochilgan maktablarda faqat о‘g‘il bolalar о‘qitilgan. Qiz bolalar о‘z davrining о‘qimishli ayollari tomonidan uylarida ochilgan maktablarda о‘qitilgan. Ayol muallimani о‘lkaning turli hududlarida “otinoyi”, “otinbibi”, “bibiotin”, “bibixalifa” deb ataganlar. Qizlar maktabi о‘g‘il bolalar maktablariga nisbatan ancha kam bо‘lgan, kо‘p hollarda maktabdorlarning, imomlarning xotinlari maktabdorlik qilgan.
| - Dilshodi Barno-ning qizlar maktabi.
- Jahon Otin Uvay-siyning qizlar maktabi.
- Anbar Otinning qizlar maktabi.
| - Qizlar maktabida qizlarga savod, diniy va adabiy bilimlar beril-gan. Mazkur ta’lim muassasalarini ko’pchi-lik qizlar nazm bilan oshno bo’lib, keyincha-lik o’zlari ham otinoyi-lik bilan shug’ulla-nishgan.
| - Dilshodi Barnoning qizlar maktabi
| - Jahon Otin Uvaysiyning qizlar maktabi
| - Anbar Otinning qizlar maktabi
| - Atoqli zullisonayn shoira Dilshodi Barno 50 yildan ortiq muallimalik qilib, qizlarga xat-savod о‘rgatdi, tab’i nazm qizlarga she’riyat ilmidan dars berdi. Dilshodi о‘z maktabida yosh qizlarni tarbiyalar, ularga xat-savod о‘rgatar va ularni chuqur bilim egasi qilib chiqarishga intilar edi. Shu bilan birga, yosh iste’dodli qizlarga о‘zbek, tojik mumtoz adabiyoti namoyondalarining asarlarini ham о‘rgatar va ularni nafosat ruhida tarbiyalab, о‘z zamonasining ilg‘or kishilari qilib yetishtirishga harakat qilgan. Uning maktabida 891 nafar qiz tahsil olgan. Shundan to’rtdan bir qismi shoira bo’lib yetishib chiqqan.
| - О‘z maktabida qizlarga boshlang‘ich ta’lim berar ekan, Jahon Otin ularning zehnini о‘stirishga katta ahamiyat beradi. Otin о‘z shogirdlariga savod о‘rgatibgina qolmay, ular orasidan iqtidorli qizlarni tanlab sharq she’riyati bilan tanishtiradi. Qizlarni nazm bо‘stoniga yetaklaydi.
- Uvaysiy qizlarda yuksak ma’naviy axloqiy fazilatlarni shakllantirishda о‘zi tomonidan bitilgan chistonlardan keng foydalangan. Tajribali murabbiya о‘zining muammo san’ati orqali shogirdlari zehnini о‘stirishga harakat qilgan.
| - О‘rta Osiyoda qizlar maktabini yaratish ishiga hissa qо‘shgan muallimalar-dan yana biri Anbar otindir. Anbar otin tomonidan qizlar ta’limini rivojlantirishga qо‘shilgan eng munosib hissa – bu alifboning yaratilishidir. Masnaviylar yoki yakka baytlar kо‘rini-shida ifodalangan bu alifbo, nafaqat qizlarni harflarni tez va oson о‘zlashtirishni, balki ularda yuksak axloqiy fazilatlarni shakllantirishga ham xizmat qilgani bilan alohida ahamiyatga molik-dir.
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
