Xurramov Qudrat Kabinet kutubxonasi va bibliografik ishi

MBA haqida umumiy tushuncha 
MBA kutubxona hujjatlari fondini har tomonlama ochib berish, aks ettirishga 
mo‘ljallangan, o‘zaro bir-biri bilan bog‘liq yoki bir-birini to‘ldirib boruvchi, 
kitobxonlarni zarur axborot bilan ta’minlashga qaratilgan va kasbiy kutubxona-
bibliografik faoliyatni tashkil etishni o‘z ichiga oluvchi kompleksdir. 
MBAning sifati kutubxonachilik ishining, ayniqsa, bibliografiya ishining 
qanday tashkil etilganiga bog‘liq. Hozircha hamma kutubxonalar (ayniqsa, tuman 

---

Xurramov Qudrat 
va qishloq kutubxonalari) zamonaviy axborot texnologiyalari bilan to‘liq 
ta’minlanmagan. Demak, hali ancha vaqt zamonaviy MBA bilan bir qatorda 
an’anaviy MBA tashkil etish va undan foydalanish davom etadi. 
MBAning tarkibi, xususiyatlari, tuzilishi kutubxona xususiyatidan va 
maqomidan, kutubxona fondi, kitobxonlar so‘roqlarining mazmunidan kelib 
chiqib belgilanadi. 
Universal kutubxonalarda MBA hamma bilim sohasi bo‘yicha tashkil etiladi 
va turli kitobxonlarga ular haqida axborot beradi. An’anaviy MBA quyidagi 3 
qismdan iborat: 
— aynan shu kutubxona uchun mos va zarur kutubxona kataloglari tizimi; 
— kartotekalar tizimi; 
— ma’lumot-bibliografiya fondi (MBF). 
Kitobxonlar tomonidan berilayotgan turli xil so‘rovlarni bajaruvchi 
kutubxonalarda 
mohiyatiga 
ko‘ra 
nashr 
etilmagan 
bibliografik 
ma’lumotnomalardan iborat bajarilgan talablar fondi tashkil etiladi va yuritiladi. 
Kataloglar tizimi alifbo, sistemali va predmet katalogidan tashkil topadi. Yana yirik 
va markaziy kutubxonalarda o‘lkashunoslik katalogi ham yuritiladi. Kutubxona 
fondi mazmunidan va xususiyatidan kelib chiqqan holda boshqa turdagi kataloglar 
ham tashkil etiladi. Masalan, notali nashrlar katalogi, me’yoriy-texnik hujjatlar 
katalogi, musiqali audiomateriallar katalogi, CD-ROMlar katalogi va boshqalar. 
Bu kataloglar turli yo‘nalishda kutubxona fondini yoritib berish, uni targ‘ib 
etish, tavsiya etish va axborot berish vazifasini bajaradi. MBA tarkibida 
kartotekalar muhim ahamiyatga ega. Unda kutubxona fondidan tashqarida ham 
mavjud bo‘lgan juda katta mazmunda axborot to‘planadi. Kartoteka turlari ham 
kutubxona xususiyatidan, kitobxonlar guruhlarining tarkibidan kelib chiqib 
tanlanadi. Ko‘proq quyidagi kartotekalar tashkil etiladi: 
— umumiy yoki universal bibliografik kartotekalar: maqolalarning sistemali 
katalogi yoki Bosh ma’lumot kartotekasi 
(BMK) yoki Bosh axborot kartotekasi (BAK); 
— mavzuli kartotekalar; 

---