|
Muzey funksiyalari:
Muzeyni ijtimoiy institut sifatida o'rganish uni ijtimoiy institut sifatida ko'rib chiqishni o'z ichiga oladi. tizimli tahlil usuli yordamida tizimlar. Muzeyning rivojlanishi bilan uning muayyan ijtimoiy funktsiyalar, aniq tarixiy jihatdan aniqlangan ehtiyojlar, ularning shakllanishi, aktuallashishi yoki o'zgarishi aniqlandi. Demak, qadriyatlarni himoya qilish funksiyasi har qanday egasiga immanent(ichkarida yashash) va har doim tadqiqot funksiyasi rivojlangan Yevropaga kelgan ko'plab materiallarni tizimlashtirish zarurati natijasida ekspeditsiya vujudga keladi. Ilmiy va ta'lim funksiyasi jamiyatni demokratlashtirish natijasida jamiyatning ta'limga bo'lgan 2ehtiyoji javob sifatida paydo bo'ldi. Muzey biznesining paydo bo'lishini tushunish muzeyni shunday o'ziga xos morfologiyasi, funksiyalari, dinamikasiga ega bo'lgan ijtimoiy tizim deb hisoblashimizga asos bo`ladi. Muzeyning tizimli ko'rinishi uning barcha tarkibiy qismlarini aniqlashga qaratilgan o‘zaro bog‘liqlik, muzeyning faoliyat ko‘rsatish mexanizmini tahlil qilish imkonini beradigan tizim, uning ichki stresslarga qarshiligi, qo'shni tizimlar o'zaro ta'sir natijasida bog'liqligi, muzey tizimi dinamikasining asosiy tendensiyalarini aniqlashga harakat qilish, uning ijtimoiy maqsadni amalga oshirish qobiliyatini bashorat qilish, mexanizmlarni ishlab chiqish muzey tizimining yaxlitligini saqlash xizmat qiladi.
Muzeyni jamiyatda faoliyat ko‘rsatuvchi ijtimoiy institut sifatida talqin qiluvchi ilmiy yo‘nalish muayyan funksiyalar XX asrning 60-yillarida paydo bo'ldi. Olimlar tomonidan muzeyning to'rtta asosiy vazifasini ajratib ko'rsatildi:
tarixiylikni hujjatlashtirish;
saqlash;
tadqiqot qilish;
tarbiyaviy.
Muzey faoliyatini funksional tahlil qilish uning ijtimoiy maqsadini, fan, madaniyat va ta’lim muassasalari tizimidagi o‘rnini aniq belgilash va shu orqali muzeyning o‘ziga xos xususiyatlarini ochib berish imkonini berdi. Jamiyat hayotidagi funksional yondashuv tufayli muzeylar ahamiyatini kuchaytirishga qaratilgan chora-tadbirlar ishlab chiqila boshlandi. Tadqiqotda muzeyning quyidagi ijtimoiy vazifalari aniqlanadi va tahlil qilindi:
saqlash – madaniy-tarixiy merosni asrab-avaylash;
axborot – yangi bilimlarni uzatish va olish, oshirish;
tartibga soluvchi – jamiyatdagi munosabatlarni tartibga soladi;
integrative – ijtimoiy hamjihatlikka, mas'uliyatga, o'zaro bog'liqlikka, ijtimoiylikka yordam beradi;
kommunikativ – muloqot va shaxsiy o'zaro ta'sirni o'z ichiga oladi;
eshittirish – shaxsning ijtimoiy tajribani o'zlashtirishida namoyon bo'ladi;
ijtimoiy munosabatlarni takror ishlab chiqarish – jamiyat barqarorligini ta'minlashga qaratilgan;
shaxsning madaniy identifikatsiyasi;
dam olish faoliyati;
ijtimoiylashuv va madaniy-ma'rifiy.
Muzeyning ijtimoiy funksiyalarini amalga oshirish, tartiblashtirish va birlashtirishga yordam berishi ta'kidlangan jamiyatlar faoliyati ijtimoiy xulq-atvorning bashorat qilinadigan naqshlariga qiyoslanadi. Umuman olganda, institutsional tuzilma ijtimoiy hayotning o'ziga xos yadrosi sifatida namoyon bo'ladi, chunki u ijtimoiy tartib, barqarorlik va integratsiyani ta'minlaydi. Bu jarayonlarda muzeyning o‘rni katta.
Muzeyning muhim jihati shundaki, u madaniyatlararo muloqot vositasi sifatida xizmat qiladi. Muzeyga tashrif buyurish, muzey aloqasi uni yaratish va rivojlantirish - bu tarix va madaniyat yodgorliklari bilan bevosita muloqot qilish, ular haqida odamlarning muloqoti muzey obyekti orqali tarixiy o'tmish davrlarni idrok etish, tushunish va talqin qilish maqsadiga to'g'ri keladi. Ilmiy-ma’rifiy ishlar muzey faoliyatining ajralmas qismi hisoblanadi. Aloqa usullarining ta'rifi maxsus muzey texnologiyalarining rivojlanishi bilan bog'liq. Muzey tabiiy muhit, madaniy va tarixiy muhitning elementlarini qayta tiklaydi. Muzeyda namoyish etilgan madaniy muhit davrning tarixiy xususiyatlarini turli nuqtai nazardan aks ettiradi. Muzeyda namoyish etilayotgan madaniy-tarixiy va muzeyda mavjud madaniyatning farqlanishi ham katta fazoviy, xususan, mintaqaviy farqlarga ega. Madaniy-tarixiy muhitni tushunish madaniyatning rivojlanishi va foydalanish jarayonida alohida o'rin tutadi
Muzey jamiyatda muayyan ijtimoiy funksiyalarni bajaradigan ijtimoiy institut sifatida jamiyat bilan birga o'zgaradi. N. A. Nikishin muzeyning oltita ijtimoiy funktsiyasini belgilaydi: ijtimoiy xotira, ijtimoiy muloqot, ijtimoiy aks ettirish, ijtimoiy moslashuv, ijtimoiy bashorat, ijtimoiy dizayn.
Xulosa shundan iboratki, muzey ijtimoiy institut bo`lish bilan bir qatorda ijtimoiy-madaniy faoliyat mazkazi sifatida madaniy siyosatni ishlab chiqish, madaniy dasturlarni amalga oshirishni iqtisodiy, siyosiy va ma’naviy jihatdan qo`llab-quvvatlash uning maqsadi hisoblanadi.
Muzеylarni bоshqa institutlardan farqlantirib turuvchi hujjatlar хususiyatlari bоr. Masalan, arхiv kabi ma’lum davrga tеgishli hujjatlar bilan shug`ullanish, kutubхоnalar kabi ma’lum infоrmatsiyalarni yеtkazib bеrish bu institut zimmasiga kirmaydi. Uning zimmasiga saqlash, tadqiqоtchilik, o`quv-tarbiyaviy masalalar kirishi bilan birga qisqa vaqt ichida uzluksiz tariхni yoritib bеra оlishdеk mas’uliyatli vazifa yuklangan. Shuningdеk madaniy хоrdiq chiqarish muassasasi bo`lish masalasi ham uni bоshqa institutlardan farqlantirib turadi.
Dеmak, muzеy ijtimоiy talab ehtiyojni qоndirishga, tariхiy хоtirani hujjat ma’lumоtlari asоsida jоnlantirishga, kishilarga estеtik zavq bag`ishlashga хizmat qiladi.
Muzеy ashyolarini yig’ish, ularni ilmiy asоsda хisоbga оlish, saqlash, ta’mirlash muzеyshunоslikning o’ziga хоs ilmiy uslublari asоsida tadqiq etish, ilmiy, o’quv-tarbiyaviy masalalar muzеyning maхsus bеlgilaridir.
Do'stlaringiz bilan baham: |
