Xufyona iqtisodning iqtisodiy xavfsizlikka ta’siri Tayyorladi: Junaydullayeva Asal & Axtamova Marjona

Xufyona iqtisodning iqtisodiy xavfsizlikka ta’siri

Tayyorladi:

Junaydullayeva Asal & Axtamova Marjona

Xufyona iqtisodiyot

Хуфёна (яширин) иқтисодиёт деганда одатда мамлакат ичида яратилган (қўшилган) қийматнинг солиққа тортилмай қолган ёки давлат томонидан назорат қилинмайдиган ва мамлакатнинг Ялпи ички маҳсулотида (расмий иқтисодиёт) акс этмай қолган қисми тушунилади.

xufiya iqtisodiyot — ishtirokchilar tomonidan oshkora olib borilmaydigan, davlat va jamiyat tomonidan nazorat qilinmaydigan, soliqlar toʻlanmaydigan, rasmiy davlat statistikasida qayd etilmaydigan iqtisodiy jarayonlar, iqtisodiy faoliyat turlari. Yashirin iqtisodiyot oshkora payqab boʻlmaydigan tovarlar va xizmatlarni ishlab chiqarish, taqsimlash, ayirboshlash, isteʼmol jarayonlari — iqtisodiy munosabatlar boʻlib, uning negizida ayrim kishilar yoki kishilar guruhi manfaatlari yotadi. Yashirin iqtisodiyot dunyoning deyarli hamma mamlakatlarida mavjud.

Yashirin iqtisodiyot mavjudligining ob’yektiv va sub’yektiv sabablari bor.

OBYEKTIV SABAB

• bu davlatning iqtisodiyotga haddan ortiq aralashuvi, qonunchilikning nomukammaligi, turli to‘siqlarning mavjudligi, iqtisodiy faoliyat turlarini hisobga olishning metodologik ishlanmalarini yaratilmaganligi, biznes muhitining yaxshi emasligi, soliq yukining yuqoriligi va boshqa ob’yektiv holatlardir.

SUBYEKTIV SABAB

• bu kishilarning iqtisodiy ongi, qarashlari, kamxarj qilib, ko‘proq daromad topishga intilishi, buning uchun turli noqonuniy yo‘llarni axtarishi, soliqdan qochish, hatto ma’naviy madaniyatning yetishmasligi, korrupsiyaga moyillik, tartib-qoidalarga bepisand qarash va shunga o‘xshash boshqa su’yektiv holatlardir. Ushbu sabablar mavjudligi o‘laroq, yashirin iqtisodiyot mohiyatiga ko‘ra bir nechta ko‘rinishlarga ega bo‘ladi.

Korxonalar tomonidan foydani kamaytirib ko’rsatish/yashirish
Ishchilar daromadining kamaytirilib yozilishi (ish haqini kanvert usulida berish)
Хуфёна иқтисодиётнинг асосан икки тури ажратиб кўрсатилади