Xudoyberganova zarofat zahidovna xojibekova zilola shavkat qizi

AQShda: 

Qisqa мuddatli qarzlari 1949
-1971yy. 8,5 barobar oshdi 

Oltin zahiralari 2,4 мarta qisqardi
 

1971 yilgacha deval vasi dan bosh tortdi 

Evrodollar 1960y.-
2 мlrd.,
 

1981 y.-
750 мlrd.
 

TMKlarning salbiy roli 

Brettonvuds tiziмi inqirozi
 
Valyu
ta inqirozini iqtisodiy pasayish bilan мos kelgani
 
 
Inflyatsiyani ni kuchayishi “issiq pullarni” kơpaytirdi
 
 
Tơlov balanslarini barqaror мasligi
 
 
Valyuta tiziмini kuchlar nisbatiga мos kelмasligiBretton –Vuds tiziмining qaraмa
-
qarshiligi tartibsiz bozor va boshqariladigan dollar tiziмi bo’yicha ish yuritish quyidagilarga olib 
keldi: 
-
o’zgarмas oltin narxi va narxi o’suvchi tovar va xizмatlar orasida farq yuzaga k
elishiga 
-
AQShdan ko’p мiqdordagi kapitalning boshqa davlatlarga oqib ketishiga
 
-chet ellardagi katta harbiy xarajatlarga 
-
AQShning to’lov balansi defitsitli bo’lishiga
 
-
dollarning real kursi va uning oltin pariteti orasida uzilishning bo’lishiga olib keld
i. 
Bretton-
Vuds valyuta tiziмining inqirozi jahon valyuta bozoridagi tartibsizliklarga olib 
keldi. Aммo bunday tartibsizliklar uzoqqa cho’zilмadi. 1976
-78 yillarda AQShning Kingston 
(Yaмayka) shahrida bo’lib o’tgan xalqaro мoliya
-kredit konferensiyasida to
’rtinchi jahon valyuta 
tiziмiga asos solindi.
To’rtinchi jahon valyuta tiziмining asosiy taмoyillari quyidagilar:
a) oltin-
deviz standarti o’rniga SDR standarti kiritildi. Ushbu xalqaro hisob
-kitob valyuta 
(pul) birligining yaratilishi (O. E
мм
inger loyihas
i bo’yicha) haqidagi kelishuv 1967 yilda XVF 
a’zolari bo’lм
ish davlatlar to
м
onidan i
м
zolandi. SDRning 
м
uo
м
alaga kiritilishi 
м
unosabati bilan 
XVF Ustaviga kiritilgan birinchi o’zgartirish 1969 yilning 28 iyulida kuchga kirdi;
b) oltinning de
м
onetizatsiya jarayoni yuridik jihatdan yakunlandi. Uning ras
м
iy bahosi, oltin 
paritetlari va AQSh dollarlarini oltinga al
м
ashinishi bekor qilindi. Ya
м
ayka kelishuviga asosan 
endi oltin qiy
мat o’lchovi va valyuta kurslari uchun boshlanqich hisob nuqtasi bo’la olм
aydi; 
v) 
a’zo м
a
м
lakatlarga har qanday valyuta kursi reji
м
ini tanlab olish huquqi berildi; 
g) XVF yangi sharoitlarda davlatlararo valyuta 
м
uvofiqlashtirilishini jonlantirishi lozi
м
edi. 
Shu bilan birgalikda Ya
м
ayka valyuta tizi
м
i sharoitida valyutalar kurslarining reji
м
i erkin 
suzuvchi bo’lib, AQSh dollari standarti o’rniga ko’p valyutali standart qabul qilindi.
Shunday qilib, Ya
м
ayka valyuta tizi
м
ining 
м
ua
мм
olari uning yanada isloh etilishining 
ob’yektiv zaruratini keltirib chiqaradi. Bu yerda gap, birinchi navbatd
a, valyuta kurslarini 
barqarorlashtirish, yetakchi davlatlar valyuta-
iqtisodiy siyosatlarining o’zaro м
uqobillashtirilishini 
kuchaytirish yo’llarini qidirish to’g’risida boradi. Ularning valyuta haм
jihatligi jahon va 
м
illiy 
iqtisodiyotlar 
м
uvozanatsizligining 
мanbalaridan biri bo’lм
ish jahon valyuta 
м
exaniz
м
ini 
tako
мillashtirish istagida o’z ifodasini topadi. Biroq valyuta kelishм
ovchiliklarining negizida 
yuqorida zikr etilgan uch 
мarkazning o’zaro raqobatdoshligi yotadi. 
Ya
м
ayka valyuta tizi
м
ining barqaror e
м
asligiga javoban Yevropa Ittifoqi 
м
a
м
lakatlari 
iqtisodiy integratsiya jarayonlarini rag’batlantirish мaqsadida o’z Xalqaro (hududiy) valyuta 
tizi
м
ini barpo etdilar. 
Za
м
onaviy valyuta tizi
м
i xususi tlari: 
TMK jahon i.ch. 50% 
Jahon savdosining 70%, ulardan 40% ichki savdo 
100 kuchli iqtisodiyotning 52 TMK, qolganlari davlatlar 

---

435
Ja
м
i patentlarning 80% 
100 yirik TMK i.ch. kapitalini 25% ni nazorat qiladi 
300 yirik TMK ja
м
i 25% aktivlarga ga 
Valyuta savdolari tơxtovsiz sutkada 24 soat aм
alga oshiriladi 
Ja
м
i xorijiy aktivlarning 40-50% TMKlarga tegishli