Xudoyberganova zarofat zahidovna xojibekova zilola shavkat qizi

 
Kredit munosabatlarida 
sub’ektlar
ikki xil 
bo’ladi
: 
1.
 
Kreditor (qarz beruvchi) 
2.
Qarz oluvchi
 
Bundan tashqari, 
kredit munosabatlari tarkibining elementi sifatida kreditning ob’ekti 
yuzaga keladi. 
 
 
 
 
 
 
Кредит таркиби
Кредит субъекти
Кредит объекти
Кредитор
Қарз олувчи
Қарзга берилувчи 
қиймат йўналиши

---

272
 
 
 
 
 
 
 
26-rasm. 
Kredit munosabatlarining ob’ektlari va sub’ektlari.
 
 
Kredit ob’ekti
bu (kreditor) qarz beruvchidan qarz oluvchiga beriladigan va qarz oluvchidan 
kreditor (qarz beruvchi)ga qaytib beriladigan qiymatdir. 
Bunda qarzga berilga
n mablag’ o’z qiymatini saqlab qolishi kreditning asosiy sifati 
hisoblanadi.
Kredit tarkibi uning elementlari birligini ifodalaydi. 
Kreditning harakat bosqichlari
ham uning muhim belgisi hisoblanadi. Qarzga beriluvchi 
qiymat harakatini quyidagi sxemada ifodalash mumkin: 
B
k 
O
kz
I
k 
... V
r
... Q
k 
F
ks
B
k 
–
kreditning berilishi; 
 
O
kz
–
kreditning qarz oluvchi tomonidan vaqtinchalik ehtiyojlarini qondirish uchun olinishi; 
I
k
–
kreditning ishlatilishi qarz oluvchining kreditni nima maqsadda olganligi bilan uzviy 
bog’liq
bo’ladi
;
 
 
V
r 
–
qarz oluvchining 
xo’jaligida
qarzga olingan qiymat aylanmasi tugallanishini 
resurslarning aylanmadan chiqarilishini ifodalaydi;
 
Q
k
–
kreditni qaytarish; 
F
ks
–
vaqtinchalik berilgan qiymatni kreditor 
qo’liga
qaytib kelishi (% bilan). 
Kreditning mohiyatini malum vaqtdan keyin qaytarib berish va foiz bilan qaytarish sharti 
yanada kengroq ochib beradi. Bu har ikkala shartdan tashqari, kreditning iqtisodiy kategoriya 
sifatida harakat qilishini asoslash uchun iqtisodiy munosabatlarning chuqur ijtimoiy iqtisodiy 
belgilarini hisobga olish zarur.
Kredit mohiyatining tahlili uzluksiz jarayon. Tahlil jarayonida yangidan yangi belgilar, 
xususiyatlar yuzaga chiqishi mumkin. 
Har qanday iqtisodiy kategoriya 
o’zining
funktsiyalariga ega 
bo’lgani
kabi kredit ham 
o’zining
bir qator funktsiyalariga ega. Ijtimoiy iqtisodiy tizimda kreditning 
o’rni
va ahamiyati 
bajarayotgan funktsiyalari bilan aniqlanadi. Kreditning funktsiyasi 
–
bu kreditning iqtisodiyotdagi 
faoliyati konkret ravishda namoyon 
bo’lishidir
. 
Kreditni tahlil qilishda, funktsiya, uning mohiyati va ahamiyati 
o’rtasidagi
oraliq 
bo’g’in
sifatida 
ko’rib
chiqiladi. 
Kreditning funktsiyalari haqida olimlar 
o’rtasida
yagona izchillik 
yo’q
. 
I. Lavrushinning fikricha, kreditning funktsiyalarini tahlil qilishda ikkita echilmagan 
muammo mavjud: 
1. Funktsiyani tushunishning uslubiy asoslari. 
2. Funktsiyalarning tarkibi va strukturasi. 
Kreditning tarkibiy qismidan kelib chiqqan holda unga quyidagi munosabatlarga xos 
funktsiyalar taalluqli: 
a) kreditorning qarz oluvchi va qarzga beriluvchi qiymat bilan munosabati orqali; 
b) qarz oluvchining kreditor va qarzga beriluvchi qiymat bilan munosabati orqali; 
v) qarzga beriluvchi qiymat bilan kreditor va qarz oluvchining munosabati orqali.