Xtmfmt va te bo’limiga qarashli umumta’lim maktabi o’qituvchisi ning

19-TEMA: OQIWSHILARDIŃ JOL HÁREKETI HÁDIYSESI JUZ BERGENDEGI WAZIYPASI.

Piyadalardı basıp (urib) ketiw. Transport quralları piyadalardı urıwı yamasa 

piyadalar transport qurallarına urılıwı, sonıń menen birge, tirkewdegi jukten (taxta, truba, plitahám t.b.) piyadalardıń zaqım aliwi da kiredi.






20-TEMA: ILIM-PÁN RAWAJLANIWI.
;



ALISHER NAVOIY
(1441-1501)
Navoiy dóretpesi Ózbek eski ádebiyatınıń eń joqarı basqıshı bolıp tabıladı.
 Ol kóplegendóretpeler jazǵan shayır. Suw ayırǵısher Navoiy ózbek tili hám ádebiyatınıń 
hawazasınıolamgayoydi. Shayırdıń áwladlarǵa qaldırǵan eń ullı ótmishten qalǵan
 esteliklerinen biri“Hamsa” edi.
“Hamsa”-beslik degeni. Ol bes ózbetinshe dástannan shólkemlesken. Hár bir dástan arnawlı bir tema,
 waqıyanı masnaviy jolı menen kórsetip beredi. “Hamsa” jazıwbelgili tariyx hám ananaga iye. Shıǵıs ádebiyatında “Hamsa” jazıwdı baslap bergen ullı Azerbaydjan shayırı Qaǵıydaiy Ganjaviy (1141-1209 ) boldı. Ol 1173-1201 jıllarda, 28- jıldawamında bes dástandı óz ishine alǵan “Bes qapaa” dástanın jarattı. Oradan júz jılótkennen, Hindstanda áke-babaları tiykarı qalasısabzlik turkiy qáwimlerden bolǵan Xusrav Dexlaviy (1253-1325) oǵan juwap etdi. Abiyotda ham sachilik ana'nasi payda boldı hám ol uqıp maydanına aylandı.
Hár bir dóretpe”Hamsa”atalmag'i ushın:
1. Bes dástannan tashkil topmog'i;
2. Birinshi dástan, álbette, pánt ruwxındaǵı bilimlendiriwge tiyisli-etikalıq, filosofiyalıqbo'lmog'i;
3. Ekinshi dástan Xusrav hám Shıyrın mojorolariga baǵıshlanmog'i;
4. Úshinshi dástan Layli hám Majnun muhabbatın tema etip almag'i;
5. Tórtinshi dástan Baxrom, besinshi dástan Iskandar haq1ida jazılmag'i shárt edi.
XV asirde eki ullı hamsanavis-Navoiy hám Jomiy maydanǵa shıqtılar.
Navoiy óz “Xamsa”sini 1483-1485-jıllarda jazıp, dástanlardı tómendegishe nomladi: “Tańlanıw ul-abror”, “Farxod hám Shıyrın”, “Layli hám Majnun”, “Sab'ai kóshpeli”, “Saddi Iskandariy”. Jomiy bolsa keyin “Xamsa”siga taǵı eki dástan qosıp, “Haft avrang” “Jeti taxt” dep atadi