3760 Q 2005 q 5760 yil yaxudiy erasidagi kabisa yili, ya'ni, Hozir Isroilda
Qadimgi yaxudiylar kalendari ham oy hisobida yuritilgan kalendardir. Unda
bir yil 354 kun bo’lib, juft oylari 29, toq kunlari 30 kundan iborat bo’lgan 12 oyga
bo’lingan. Sutka kechqurun soat 6 dan boshlangan. Er.avv IV asrda Qadimgi
yaxudiylar oy kalendarlarini oy-quyosh kalendariga almashtirgan. Bunga ular har
etgan. Astronomik yil hisobi bilan hisoblanganda mazkur 19 yilda 6939 3G'4
sutka bor. Demak, har 19 yilda 3, 3g'4 sutkaga oldin ketadi yoki tezroq aylanadi.
(Kad. yaxudiy oy-quyosh kalendari astronomik hisobidan). Oradagi farqni
yetkazib olish uchun ular qo’shimcha 1 sutka qo’shgan. qo’shadigan sutkani
42
shunday yillarda qo’shganlarki, agar yilning boshlanishi yAQSHanba, chorshanba
va juma kunlari boshlanmasligi kerak emish.
Yaxudiylar erasiga, ya'ni Adam erasi yoki iudey erasi deb ataluvchi eraga
ham afsonaviy dunyoning yaratilishi asos qilib olingan. Bu eraning boshlanishi
er.avv. 3761-yil 7-oktabrdan hisoblangan. Bu era bizning eramizdan 3760 yil
qadimiyroqdir.
Eramizdan avvalgi II asrning oxirlarigacha Qadimgi yaxudiylar yil bahorida
er.avv.II asr oxirlaridan esa kuzda boshlangan.
Qadimgi Xitoyda ham oy kalendarlaridan foydalanganlar. Dastlab xitoylik
dehqonlar bahor yaqinlashganligini Gidra yulduzlari turkumining k
o’rinishiga
qarab bilgan. Xo’jalik yili 4 faslga: bahor, yoz, kuz,
qishga
bo’lingan. So’ngroq
er.avv. 3 ming yillikda vaqt hisobini oy fazalariga qarab hisoblay boshlagan. Yil 12
oydan iborat bo’lgan. Xitoy kalendariga ham 13
-
chi oy qo’shishgan. Ular ham h
ar
19 yilda 7 marta qo’shimcha 13
-chi oyni yilga kiritishgan. Xitoy astronomlari
bizning eramizdan 6 asr avval birinchi bo’lib, har emas, har 19 yilda yangi oy
ko’rinishi yozgi quyosh turish kuniga to’g’ri kelishini ya'ni har 235 oyda bu hodisa
takrorlanishini aniqlashgan.
“Shutszin” (tarix kitobi) nomli tarixiy kitobda ma’lumot berilishicha,
Xitoy kohinlari quyoshning qachon tutilishini oldindan ayta olgan. Bu ularning
asosiy vazifalaridan biri edi.
Mil.avv 360-yilda xitoyliklar birinchi yulduz katalogini tuzib chiqadi. Qadimgi
Xitoy fanining asosiy yutuqlaridan biri ularning tuzgan kalendarlaridir. Bir qancha
Xitoy yilnomalari, arxeologik ma’lumotlarga ko`ra, Shan in sulolasi davri (mil.avv
XVIII-XII asrlar) da yilning uzunligi 365 kun qilib belgilansada, oylar 29-30 kundan
iborat, 12 oydan tashkil topgan. Vaqti-vaqti bilan qo`shimcha oylar joriy qilingan.
Ular osmon jismlarini kuzatish natijasida 29,5 quyosh yilini 365,25 sutka
ekanligini hisoblaganlar.
Do'stlaringiz bilan baham: