Xronologiya va metrologiya

363  000  km

,  yerdan 

uzoqlashganda  esa 

405  000  km

.ga  teng  bo’ladi.  Shuning  uchun  oy  bizga 

quyoshdan goh kattaro

q, goh kichikroq bo’lib ko’rin

adi. 

  Oyning  yer  atrofiga  aylanish  tezligi  yerning  quyosh  atrofida  aylanish 

tezligidan  30  baravar  kam,  ya'ni  oy  yer  atrofida  sekundiga  bir  kilometr  tezlikda 

aylanadi.  Oy  yerga  bir  tomoni  bilan  qaragan.  Oy  ba'zan  dumaloq  bo’lib,  ba'zan 

yarim  doiraga,  ba'zan  esa  o’tkir  uchli  o’roqqa  o’xshab  ko’rinadi

.  Oy  boshida  u 

o’roqsimon  (hilol),  bir  xaftadan  so’ng  doira  shaklida  ko’rinadi  (to’lin  oy),  uch 

xaftadan keyin u yana yarim doiraga va oy oxirida o’roqsimon shakliga kiradi.

 

 

Osmonga ko’rini

ing

an “hilol” yangi oymi yo eskimi yangi oy bilan eski oyning 

shakli, 

ko’rinishi

 bir-biri

ga o’xshash bo’lganligidan ularni faqat holatiga qarab farq 

qilish mumkin. Shimoliy yarim sharda yangi oy o’rog'ining sirti (dumboq tomoni) 

o’ngga, eski oyniki esa chapga qaragan bo’ladi. Shimoliy yarim sharning O’rtacha va 

yuqori kengliklarida yangi va es

ki oy o’rog'i tik holatda janubiy kengliklarida, O’

rta 

Osiyoda yonboshlagan (yangi oy o’ngga va eski oy chapga yonboshlagan) holatda 

ko’rinadi.  Ekvator  atrofida  yangi  oy  o’rog'ining  do’ng  tomoni  pastga,  eski  oy 

o’rog'iniki esa tepaga qaragan bo’ladi.

 

  Yangi  oy  bilan  eski oyning  bir-biridan  farq  qiladigan  yana bir  belgisi  shuki, 

yangi oy kechqurun, osmonning g'arbiy  qismida, eski oy esa erta bilan, osmonning 

sharqiy qismida 

ko’rinadi

. 

 

Oyning  o’zi  nur  sochmaydi,  uni  quyosh  nurlari  yoritadi,  shu  tufayli  oy 

o

’rog'ining do’ng tomoni hamma vaqt quyoshga (yangi oy o’rog'ining do’ng tomoni 

kechqurun  quyosh  botgan  tomonga,  eski  oy  o’rog'ining  do’ng  tomoni  erta  bilan 

quyosh chiqishi tomonga) qaragan bo’ladi.

 

---

35 

 

  Oyning asosiy 

ko’rinishi

 (fazalari) va uning yerdan oddiy kuz bilan kuzatish 

mumkin bo’lgan o’zgarishlari har xil ifodalanadi. Oy yer atrofida harakatlanar ekan, 

quyosh  bilan  yer  oralig'iga  to’g’ri  kelib  qoladi.  Bu  vaqtda  oy  yerdan  ko’rinmaydi

, 

chunki  oyning  yorug'i  tushmaydigan  tomoni  yerga  qaragan  bo’ladi.  Oyn

ing  bu 

fazasi,  oy  boshi  - 

yangi  oy  deb  yuritiladi.Tunlarimizni  yoritib  turadigan  to’lin  oy 

fazasi oy yorug'ligi quyosh yorug'ligidan