Xronologiya va metrologiya” fanidan O`quv uslubiy majmua

Yatimak -og'irlik o'Ichovi birligi -Katta mann ulushi bo'lib, uning 1\512 bo'lagiga teng . Qiymati yasirakdan ikki marta katta , ya'ni 1 yatimaklik 1\512 katta mann l\512x262,088 kg = 0,51189 kg =512 g. Ishlatilishi joyiga qarab qiymatilari ham har xil bo'ladi .
Samarqand, Shaxrisabz, O'ratatepalarda 1 yatimak =512 g. Jizzaxda 1 yatimak=256 g, Zominda 1 yatimak =128 g bo'ladi .
Davraq-og'irlik o'lchovi. Ibn Sinoning asarida keltirilgan jadvalda davroq=1020 g deb beilgan.
Dang-og'irlik o'lchovi yoki pul birligi.
Ulug'bek akademiyasining namoyondalaridan G'iyosiddin Jamshid al -Koshiy o'zining „Arifmetika kaliti nomli asarida o'rta asrlardagi O'rta Osiyo va Eron xalqlarining og'irlik o'lchovi va pul birligi bo'lgan dong tasij va shoir atamalaridan kasr sonlarini ifodalashda foydalangan. Bunda dinor 1 ga dangi 1/6 ga, tasuj ½ ga, ashoir 1\96 ga teng bo'lgan. Chunki bir dang oltin bilan o'lchansa, 1/6 dinorga, kumush bilan o'lchansa, 1/6 dirham ga va ixtiyoriy og'irlikdagi 1/6 misqolga teng. Tasuj va ashoirlar dang bilan quyidagicha bog'lanishga ega. l tasuj—1/4 dang=l/24 dinar, dirham yoki misqol l ashoir=l,4 tasuj=l/16 dang=l,96 dinar, dirham yoki misqol; rus --------------------------------------------------------------------------
¹X.Yu.Bekmuhammedov. Tarix terminlari izohli lug'ati. T. 1978. 120-bet.
tilidagi «denga»so'zining o'zagi shu «dang»dan olingan, dastlab, u pul birligi bo'lib, 1/2 tiyin yoki 1/6 oltinni bildirgan. Dang ko'pchilik adabiyotlarda dong ko'rnishida ham uchrab turadi. ¹
Sulton Muhammad Balxiyning "Majmu' al-g’aroyib kitobida: «Xoja Abu Rayhondan naql qilmishlariga qaraganda, Sulton Mahmudning xazinasida uch misqol (4,464 ga) va ikki donik (dong-0,8 gr) vazndagi va tajribali iyyor ming dinor hajmida baholagan bir bo'lak inju bo'lgan" ligi qayd etilgan.²

1. 
   Misqol – 4,464 gr. ga teng og’rlik o’lchovi
   

1. 
   Danik (dong) – 0,8 ga teng og’rlik o’lchovi
   

2. 
   Dinor – 4,235 ga teng oltin pul
   

No’xat – og’irlik o’lchov birligi. 1 no’xat = 0,18 – 0,20 gramm bo’lgan. Shuning uchun ham 4,8 gramli misqol og’irligi 24 dona No’xatga, 5 gramli misqol esa 25 dona no’xatga tenglashtirilgan.