Xoshimov, S. Saidaxmedov elektr yuritma

2.6-rasm.
Dvigatelni ishga tushirish diagrammasi.
M exanik tavsiflarning um umiy xususiyatlari. Dvigatelning 
hamma mexanik tavsiflarini to‘g ‘ri burchak (dekart) koordinatalar 
tizimining to‘rtta kvadrantida tasvirlash mumkin. Birinchi kvad- 
rantda yakorning musbat yo‘nalishda aylangan dvigatel rejimidagi 
mexanik tavsiflari, uchinchi kvadrantda esa reverslashdagi dvi­
gatel rejimi moment va burchak tezligi teskari ishora bilan joy-

---

lashadi. Oxirgi tavsiflami quyidagi formula bilan hisoblab chiqish 
mumkin:
Energiyani tarmoqqa qaytarib generator (rekuperativ) tor­
mozlash, dinamik tormozlash va teskari ulash rejimida tormozlash 
tavsiflari ikkinchi va to‘rtinchi kvadrantlarda joylashadi.
Energiyani tarm o q q a qaytarib (rekuperativ) torm ozlash. 
Bu rejim dvigatelni dvigatel rejimida ishlayotganda mexanizm 
harakatga (dvigatel aylanishiga) qarshilik ko‘rsatmaydigan holler- 
da mavjud bo‘ladi.
Bunda momentlar yig‘indisi ta’siri ostida elektr yuritma 
tezlanishi ortadi (tezlanadi), natijada dvigatelning EYK ortadi 
(2.27) tenglama bilan aniqlanadigan tok qiymati esa kamayadi. 
Dvigatel burchak tezligi salt yurish tezligi ш
0
ga yetganda EYK 
ning qiymati tarmoq kuchlanishi qiymatiga, tok esa nolga teng 
bo‘ladi:
Statik (qarshilik) momenti ta’siri ostida dvigatel tezligi ortib 
boradi (со > co0), natijada uning EYK tarmoq kuchlanishidan katta 
bo‘ladi, shuning uchun:
Shunday qilib, dvigatel momenti o‘z yo‘nalishini o‘zgartiradi, 
ya’ni, harakatlantiruvchi emas, balki tormozlovchi bo‘lib qoladi. 
Tezlikning o‘matilgan holatiga statik moment va dvigatelning 
tormozlash momenti o ‘zaro muvozanatda bo‘lganida erishiladi. 
Bu holda, elektr mashina mexanik energiyani elektr energiyaga 
aylantirib, tarmoqqa beradigan generatorga aylanadi.
Amalda bunday tormozlash ko‘tarish - transport qurilma- 
larida qo‘llaniladi. 2.7-rasmda dvigatelning mexanik tavsiflari 
tasvirlangan va yukni 
Mq
momenti bilan tushirayotganda uni 
teskari aylanishi ko‘rsatilgan.
Yukni tushirish jarayonining boshlanishida 
M
ni chegaralash 
uchun yakor zanjiriga qo‘shimcha qarshilik kiritiladi. Shundan
(2.28)
1= (U -K
e
(
o
)/R
= 0.
(2.29)
1=
(£/- 
K
eco
)/R = (U-E)/R
< 0.
(2.30)

---

so‘ng dvigatel tabiiy mexanik tavsifga o‘tkaziladi. Tezlik 
Mq
ning 
o ‘rnatilgan qiymatidan w
0
tezlikdan ozgina kattaroq bo‘ladi. 
Shuning uchun yukni tushirishdagi bunday tormozlash rejimida 
tezlik yukni ko‘tarishdagi tezlikdan kattaroq tezlikda amalga 
oshiriladi.