Xoshimov, S. Saidaxmedov elektr yuritma

*
lar xabar
-
chilari
4
-+Obyektga
b— Obyektdan
kiritish
kiritish
porti
I
porti
Tashqi
Tashqi
topshiriq
rostiash
qurilmasi
qurilmasi
Kiritish va
chiqarish
interfeysi
kiritish-chiqarish
qurilmasi
8.2- rasm.
MP tizimining tuzilish sxemasi.
Uchinchi turi - qayta dasturlanadigan DXQ (QDXQ) bo‘lib, 
unda axborotni bir necha marta yozib-o‘chirish mumkin.
Barcha turdagi DXQ ning IMS ni dasturlash odatda MP 
tizimidan tashqarida dasturlovchi deb nomlanadigan maxsus 
qurilmalarda amalga oshiriladi.
O perativ xotira qurilm asi OXQ - bu energiyaga bog‘liq 
bo‘lgan xotira bo‘lib, u yozish-o‘qish operatsiyasini yuqori 
tezlikda amalga oshiradi. OXQ yacheykalariga kirish to‘g‘ridan- 
to‘g‘ri amalga oshiriladi, ya’ni xotira yacheykalaridan ketma-ket 
o‘tish zaruriyati yo‘q. Birorta yacheykadan axborot olish uchun 
mazkur yacheyka manzilini manzil shinasida (MSh) ko‘rsatish 
yetarli bo‘ladi.

---

Mikro kontrollerda foydalaniladigan OXQ, EHM, OHQ sidan 
kichik xotira hajmiga egaligi bilan farq qiladi. Bu xotira axborotni 
vaqtinchalik saqlash, kelib tushish xotirasini tashkil etish, dastumi 
o ‘zgaradigan qismini, operator kiritadigan parametrlarini saqlash 
va shu kabi ishlarga mo‘ljallangan.
K iritish-chiqarish qurilm asi. Kiritish qurilmasi tashqi 
manbalardan axborot qabul qilib, uni MP ga, yoki MP ning tashqi 
xotirasiga uzatish uchun mo‘ljallangan. Bu qurilma yordamida 
foydalanuvchi mikroprotsessor tizimiga birlamchi ma’lumotlami 
va dasturlami yuklaydi. Kiritish qurilmalariga klaviatura, teletayp, 
yozuv mashinkalari, boshqarish pultlari kiradi. Perfolentadan 
kiritish qurilmalari keng qo‘llaniladi. Uning yordamida axborot 
xotiraga joylanadi va kiritilayotgan axborot displey orqali nazorat 
qilinadi.
Chiqarish qurilmasi axborotni kod ko‘rinishiga aylantiradi, bu 
shakl foydalanuvchi uchun qulay ko‘rinishga ega. Kiritish- 
chiqarish bloklari o ‘zida kiritish-chiqarish portlarini mujassam- 
lashtirgan. Har bir port kirish yoki chiqish chiziqlariga ega. Portga 
murojaat qilinganda ma’lumotlar shu chiziqlar orqali kelib 
tushadi. Kiritish porti orqali ma’lumotlar, ma’lumotlar shinasiga 
(MSh) va undan keyin MP ga keladi. Chiqarish porti orqali MP da 
bajarilgan operatsiyalar natijasi MP tizimiga chiqariladi.
Mikroprotsessor tizimida ayrim bloklaming o‘zaro bog‘la- 
nishi maxsus tutashish qurilmalarini ulash yo‘li bilan amalga 
oshiriladi.
Bu qurilmalar tashqi (periferiya) qurilmalarni MP bilan 
muvofiqlashtirganda alohida ahamiyatga ega. Bu holda, oraliq 
bloklaming mavjudligi turli element bazasiga ega bo‘lgan 
qurilmalaming birligini ta’minlaydi. Shuni e’tirof etish kerakki, 
MP va tashqi qurilmalar orasida axborot ayirboshlash MP 
xotirasida saqlanayotgan ma’lum dastur asosida amalga oshirilishi 
kerak. Bunday oraliq qurilmalar interfeys deyiladi. Shunday qilib, 
interfeys MP ni tashqi qurilmalar bilan bog‘lanishini ta’minlovchi 
apparat va dastur vositalarining yig‘indisidan iborat. Interfeyslami 
ulash ayrim komponentlardan butun tizim olish imkonini beradi.
Axborot almashish turiga qarab ketma-ket va parallel 
interfeyslar qo‘llaniladi. Parallel interfeys eng oddiy va tezkor

---

hisoblanadi. Parallel interfeyslami qoMlash MP va tashqi 
qurilmalar orasidagi masofa bilan chegaralanadi. Kabelning 
uzunligi 1-2 m boMganda, uning hajmi axborot almashish 
tezligiga sezilarli ta’sir qiladi. Maxsus shakllantiruvchilar 
qo‘llanishi ulanadigan kabel uzunligini 15-20 m gacha yetkazish 
imkonini beradi.
Axborotni ketma-ket almashish kabel uzunligiga ta’sir 
qilmaydi. Biroq tezlikning past bo‘lishi va ma’lumotlami ketma- 
ket o‘tkazish parallel interfeyslarga nisbatan katta ishonchlilikka 
ega.