63
Гринин. Л. Е. Китайская модель и перспективы лидерства Китая в мире. Век глобализации. Выпуск
№2(10).2012. с. 35.
41
2.3. Xitoy tomonidan tanlangan iqtisodiy taraqqiyot modelining yutuq va
kamchiliklari
Xitoy tomonidan amalga oshirilga iqtisodiy islohotlar o`ziga yarasha ijobiy va
salbiy xususiyatlarga ega. Iqtisodiy islohotlar asosan chet el bozorlarini
to`ldirishga va ichki bozor ehtiyojlarini kam hisobga olingani holda o`tkazilgan.
Islohotlar asosan iqtisodiy rivojlanishni fetishizatsiyaga aylantirilishi natijasida
hozirgi vaqtda Xitoy chuqur ekologik va energetic muammolar oldida turibdi. Bir
tomondan Xitoy energiya resurslarini yangi, toza turlarini ishlab chiqarish va uni
iste`mol qilishga katta mablag` ajratishni rejalashtirgan bo`lsa, ikkinchi tarafdan
hatto rivojlangan davlatlarda bu kabi texnik-texnologik yutuqlarga erishilmagan.
Bundan tashqari Xitoyning asosiy energiya manbai ko`mir hisoblanadi va
mamlakat ko`mir zahiralari bo`yicha jahonda yetakchilik qiladi. Ammo energiya
tashuvchilarning bu turi ekologiyaga boshqalariga qaraganda ko`proq zarar qiladi.
Ko`mirdan sanoat va iqtisodiyotning boshqa tarmoqlarida foydalanishdan voz
kechilishi mamlakatdagi iqtisodiy o`sish sur`atlariga yomon ta`sir qilishi mumkin.
2.3.1-rasm
Manba: Rasm www.stats.gov.cn sayti ma`lumotlari asosida muallif tomonidan tuzilgan.
42
Rasmdan ko`rinib turibdiki Xitoy YaIM sohalar bo`yicha taqsimotida hozirgi
vaqtgacha sanoat va qishloq xo`jaligi mahsulotlarining ulushi baland. Bu
ko`rsatkichlar bilan Xitor rivojlangan davlatlardan hali ortda qolmoqda.
2000-yillardan
boshlab
islohatlar
boshlanishi
paytidagi
kabi
invistetsiyalarning daromad keltirishi darajasi kamaya boshladiva ayrim yillarda va
sohalarda
hatto
manfiy
ko`rsatkichni
ham
ko`rsatgan.
Yildan
yilga
investitsiyalardan olinadigan daromad hajmi o`zgarib tursa ham davlat tomonidan
kiritilayotgan investitsiyalardan foyda olish darajasi chet el investitsiyalaridan
ko`rapastroq va ulardan tushadigan daromad 2009-yilda 1 yuanga YaIM dagi 0,17
yuan o`sishga to`g`ri kelgan (1994-yilda esa 1 yuanga YaIM dagi 0,74 yuan to`g`ri
kelgan). Boshqacha aytganda davlat 1 yuan foyda olishi uchun 6 yuan investitsiya
kiritishi kerak.
Xitoy hukumati mavjud modeldagi kamchiliklar haqida biladi va uni bartaraf
etish uchun model transformatsiyasini amalga oshirmoqda (xususan AKT sohasida
amalga oshirilgan o`zgarishlar e`tiborga molik). Faqat bu o`zgarishlar va
transformatsiya o`sish sur`atlariga ta`sir etmaydigan sohalarda amalga oshirilishi
ko`zda tutilgan. Natijada iqtisodiy modelning faqatgina ayrim sohalari
o`zgarishlarga uchrab modelning umumiy tuzilishi o`zgarishsiz qolmoqda, bu esa
mavjud muammolarni yanada chuqurlashuviga sabab bo`lmoqda (ayniqsa
ekologiya va atrof muhit muxofazasi sohasidagi muammolar).
2012-yildan boshlab Xitoy iqtisodiyotining o`sish dinamikasi pasayib
bormoqda. Bu holat Xitoy iqtisodiyoti uchun yaxshi hisoblanadi, chunki aholining
ichki iste`moli hajmi ko`payib, ko`p harjli va ekologik jihatdan zarar ko`rib
ishlayotgan firmalardagi ishlab chiqarish hajmini qisqarishi va yangitdan
zamonaviy standartlar asosida rekonstruksiya qilinishi iqtisodiyotni rivojlanishning
yangi bosqichiga ko`taradi.
64
64
Explorer Global Think Tank. China `s Economy is Slowly Becoming More Normal. Pieter Bottelier. Article / july
26, 2012.
43
2.3.2-rasm
Manba: Rasm www.stats.gov.cn sayti ma`lumotlari asosida muallif tomonidan tuzilgan.
Rasmda Xitoy YaIM ni ishlab chiqarilishi uchun band bo`lgan aholi soni
berilgan bo`lib, Xitoy iqtisodiyotidagi sohalarda mehnat unumdorligi darajasini
ko`rsatib bera oladi. Grafikga ko`ra Xitoy sanoat sohasidagi mehnat unumdorligi
darajasi boshqa sohalarnikidan ancha yuqori. Eng past mehnat unumdorligi qishloq
xo`jaligi sohasiga to`g`ri keladi (YaIM ning 9,7% ni berganida mehnatga layoqatli
aholining 37,8% ni band qilgan, rivojlangan davlatlarda bu ko`rsatkichi 1,5% dan
4% gacha).
Xitoy iqtisodiy taraqqiyot modeli 2013-yilda hokimiyatga kelgan yangi
hukumat uchun bir qancha muammolarni yaratib berdi. Xitoyda hozirgi kunda 1
mlrd tonnadan ko`proq temir rudasi qazib olinadi (dunyoda qazib olinadigan temir
rudasining 40%), 600 mln tonnadan ko`proq po`lat eritiladi va uning atiga 10/1
qismi eksport qilinadi (dunyodagi eritilgan po`latning 45% dan ko`prog`i), yiliga
1,9 mlrd tonna sement ishlab chiqariladi va uning barchasi XXR o`zida ishlatiladi
(dunyodagi jami ishlab chiqariladigan sementning 55%). Shu bilan bir qatorda turli
xil mineral xom ashyolarni qazib olinishi hajmi ham yildan yilga ko`payib
bormoqda. Bir necha yil oldin Xitoy ko`mirni eksport qilgan hozir esa uni
44
importyoriga aylanib ulgurdi. Neftni ham eksportyori bo`lgan Xitoy hozirgi vaqtga
kelib neft importyorlari qatorida 2-o`rinda turibdi.
65
Xitoy yiliga 500 mln tonna temir rudasini import qiladi. Xitoy iqtisodiyotini
bu darajadagi serxarjligi hukumat va Xitoylik biznes vakillarini butun dunyo
bo`ylab xom ashyo manbalarini qidirishiga va uni importini diversifikatsiyasiga
ko`proq ahamiyat berishiga olib kelmoqda. Bu omil Xitoyning Afrika va Lotin
Amerikasidagi faolligini asoslay oladi. Xitoy iqtisodini juda serxarjligi quyidagi
misolda yaqqol ko`zga tashlanadi;
AQSH da amalga oshiriladigan qurilish ishlari Xitoydagi bilan taxminan bir
xil hajmga ega bo`lgani holida yiliga 100 mln tonna sement ishlab chiqaradi va 30
mln tonnadan kamrog`ini import qiladi (2007-yil). Xitoy esa 1,9 mlrd (2007-yil)
tonna. Agar Xitoyda sementni qurilish va boshqa maqsadlarda AQSH dagidan
ko`ra ko`proq foydalanishini va qurilish jarayonida uning bir qismi yo`qotilishini
hisobga olsak ham Xitoy AQSH dan ko`ra taxminan 15-16 baravar ko`proq sement
iste`mol qiladi.
Mavjud kamchiliklar ko`pincha rejali iqtisodiyotlar uchun xos bo`lgan
iqtisodiy o`sish sur`atlariga har qanday holda ham erishishga intilish ya`ni
rivojlanishni fetishizatsiya qilish oqibatida kelib chiqqan. Shu sababli Xitoyning
hozirgi hukumati iqtisodiy o`sish sur`atlarini kamaytirishni o`z oldilariga maqsad
qilib olishgan.
Lekin mazkur maqsadni realizatsiya qilinishi haqiqatdan ham bo`lishi
muammoli. Chunki 2011-yil 28-fevralda XXR Davlat Kengashi raisi Ven
Tszyaobao 2011-yildagi iqtisodiy o`sish ko`rsatkichi 8% qilib belgilangani va
2012-2015 yillarda esa 7% lik ko`rsatkich asosiy maqsad qilib belgilandi. Amalda
esa 2012-yildagi iqtisodiy o`sish ko`rsatkichi yuqoridagidan balandroq bo`lgan.
Bu ko`rsatkichga erishish infilatsiya va jamiyat deformatsiyasi kabi xavfli
oqibatlarga olib kelishi mumkin bo`lgan shartlar ostidagi tadbirlar b ilan erishildi
(ichki talabni kredit foizlarini tushirish orqali erishga qaratilgan choralar).
65
World Bank. World energy consumption report. 2013
45
2.3.3-rasm
Xitoy iqtisodiyotidagi mavjud
muammlolar.
Manba: rasm www.worldbank.org/ru/news/press -release/2014/06/06/china-growth-moderates-with-continued-
transformation asosida muallif tomonidan tayyorlangan.
2.3.3-rasmdan ko`rinib turibdiki XXR tomonidan amalga oshirilishi lozim
bo`lgan chora-tadbirlar Xitoy iqtisodining rivojlanish modelini isloh qilinishini
talab qiladi.
Xitoy hukumatining ichki iste`mol hajmini oshirishga qaratilgan siyosatini
hayotga taqbiq qilinishi yanada qiyinlashishi mumkin. Chunki hozirgi kunda
Xitoyning sharqiy mintaqasida joylashgan shaharlaridagi birinchi iste`mol
tovarlarining narxi Gongkongdagi narxlar darajasiga tenglashib, ayrim xollarda
undan oshib ketmoqda.
66
Xarajatning foydaga nisbatan bu kabi o`sib ketishi
mamlakatdagi o`rta qatlamni noroziligini uyg`otib yuborishi mumkin.
66
Марк Завадский ―Три проблемы Китая‖ ―Эксперт‖ №43 (776) 2011. С. 6.
46
2.3.4-rasm
2.3.4-rasmdan ko`rinib turibdiki Xitoy uchun mavjud iqtisodiy muammolarni
yechimi yo`llari uning oxirgi 30 yil ichidagi yuqori iqtisodiy o`sish sur`atlarini
ta`minlab bergan modeldan voz kechishni talab qiladi. Bu kabi sharoitda Xitoy
hukumati oldida hozirgi egallangan marralarni saqlab qolish va jahon davlatlari
ichida rivojlangan davlatlar qatoriga chiqishdek ma‘sulyatli vazifa turibdi.
Mazkur maqsadga erishish uchun oxirgi 30 yil mobaynida Xitoy
iqtisodiyotini tez rivojlanish darajalarida ushlab tura olgan iqtisodiy model o`rniga
butunlay boshqa, Xitoy uchun ko`proq mamlakat aholisi farovonligini oshirishga
qaratilgan islohotlarni o`tkazish asosiy vazifa qilib belgilab olingan bo`lishi lozim.
XULOSA
47
Jahonda hozirgi vaqtda golobalizatsiya va xalqaro iqtisodiy integratisiya
jarayonlari ta‘siri ostida alohida milliy xo‗jaliklarning ahamiyati toboro kamayib
integratsion tashkilotlar va boshqa xalqaro uyushmalarning ahamiyati toboro
kengayib
bormoqda.
Jahon
bozoridagi
narxlar
dinamikasi
ham
kam
o‗zgaruvchanlik xususiyatini yo‗qota boshlagan. Bu esa milliy xo‗jaliklarga o‗z
iqtisodiyotini tez sur‘artlarda diversifikatsiya qilishini va jahon bozoridagi
o‗zgarishlarga tayyor turishini taqozo etmoqda. Yuqoridagi omillar natijasida
Xitoyda hozir chuqur iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishni talab qiluvchi holat
shakllangan. Ushbu holatga ko‗ra Xitoy o‗zidagi xo‗jalik yurituvchi subyektlarga
keng
imkoniyatlar
yaratib
berishi,
globalizatsiya
va
jahon
bozoriga
integratsiyalashuv jarayonlarini yanada chuqurlashishiga, o‗z eksport hajmini
faqatgina boshqa davlatlar hisobiga kengaytirish yo‗lidan asta-sekin voz kechgani
holda ichki bozorini kengaytirish chora-tadbirlarini ishlab chiqishi lozim. Xitoy
hozirgi vaqtda dunyoning birinchi raqamli eksportyor davlati emas balki ekologik
muammolar va u tufayli yerni, atrof muhitni zararlash bo‗yicha ham sayyorada
yetakchilik maqomida. Xitoy ekologik muammolar tufayli kasallanishga uchragan
insonlar soni bo‗yicha ham dunyoning barcha davlatlaridan oldinda. Hukumat
tomonidan ekologiyani yanada zararlanishini oldini olishga qaratilgan dasturlar
hozircha o‗z vazifasini to‗liq ravishda bajargani yo‗q. Hukumat tomonidan
energiya iste‘moli uchun tariflarni sun‘iy ravishda past narxlarda ushlab turilishi
energiya ishlab chiqaruvchilar va undan foydalanuvchilar uchun yoqilg‗ining yangi
manbalarini yaratishga rag‗batni kuchsizlantirmoqda. Xitoy o‗zidagi ishchi kuchi
arzonligi va ekologik talablarni boshqa rivojlangan davlatlardagiga nisbatan ancha
yumshoq bo‗lganligi bilan investorlarni o‗ziga jalb qiladi. Xitoy eksport hajmini
yuqori ko‗rsatkichlarda ushlab turishi uchun mamlakatdaga boshqa valyuta taklifi
oqibatida yuan kursini qimmatlashishini oldini olish maqsadida eksport orqali kirib
kelgan katta miqdordagi valyutani AQSH va boshqa rivojlangan davlatlar
iqtisodiga qayta investitsiya qiladi. Bu esa ayrim iqtisodchi olimlarda 2008 -yilda
boshlangan butun jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozining sabablaridan biri bo‗ldi
48
degan farazlarni paydo bo‗lishiga olib keldi. Chunki 2000-yillardan boshlab Xitoy
AQSH ning yirik kredetorlaridan biriga aylandi. 2001-yil ―.com‖ axborot
texnologiyalari bozori aksiyalari narxlari keskin tushib ketgach Xitoy AQSH ning
ipoteka bozoriga katta miqdordagi investits iyalarni kirita boshladi, natija 2008-
yilda ro‗y bergan butun jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi. Albatta bu holat
yuzasidan Xitoyni to‗g‗ridan to‗g‗ri ayblay olmaymiz. Balki Xitoy uchun bu
vaqtda eksportdan tushgan katta miqdordagi valyutani o‗z iqtisodiyotini
modernizatsiya qilishga sarfalagani yuqoridagi holatdan ko‗ra ancha yaxshi bo‗lar
edi deb ayta olamiz.
O‗zbekiston o‗z taraqqiyot yo‗nalishini belgilab olishda Xitoy tomonidan
amalga oshirilgan islohotlardan keng foydalandi. Bunga 2013-yilda ochilgan bir
qncha maxsus iqtisodiy hududlarni misol qilib keltira olamiz. O‗zbekiston Xitoy
tomonidan yo‗l qo‗yilgan kamchiliklarni aniq anglab olgani holda ko‗proq ichki
bozor talablarini qondirishga qaratilgan yuqori texnologik va ilmtalab
maxsulotlarni ishlab chiqarishga mo‗lajallangan korxonalarni o‗z hududiga olib
kiryapti.
Yurtboshimiz Islom Karimov tomonidan ishlab chiqilgan taraqqiyotning
―o‗zbek modeli‖ amalda o‗zining yuksak samaralarini bermoqda. Ushbu
modelning ishlab chiqilishida jahon qolaversa Xitoy tajribasidan O‗zbekistondagi
o‗ziga xos xususiyatlar hisobga olingan holda foydalanilgan.
Xitoyning yana bir muammolaridan biri bo‗lgan yomon qarzlari
O‗zbekistonda kuzatilmaydi. Prezidentimiz tomonidan 2010-yil 26 noyabrda qabul
qilingan ―2011-2015 yillarda Respublika moliya-bank tizimini yanada isloh qilish
va barqarorligini oshirish hamda yuqori xalqaro reyting ko‗rsatkichlariga
erishishning ustuvor yo‗nalishlari to‗g‗risida‖gi qarori bank kapitali sifat jihatdan
yaxshilashga qaratilgan bo‗lib, mazkur qaoror O‗zbekistonda Xitoydagi kabi
holatni takrorlanishidan saqlab qoldi.
Xususan, bugungi kunda bank tizimi kapitalining yetarlilik darajasi 24,2
foizni tashkil qilib, xalqaro bank nazorati bo‗yicha Bazel qo‗mitasi tomonidan
qabul qilingan talabga (8 foizga) nisbatan 3 barobar yuqori. Bank barqarorligini
49
baholash omillaridan biri bo‗lgan bank tizimining joriy likvidlik darajasi bir necha
yildan buyon 65 foizdan yuqori bo‗lib, belgilangan minimal darajadan
(30 foizdan) 2 barobar ko‗pdir. Bu ko‗rsatkichlar banklarda hali realizatsiya
qilinishini kutib yotgan mablag‗ hajmini anchagina ekanligini ko‗rsatadi.
Kelajakda O‗zbekiston mazkur mablag‗larni iqtisodiy faollik darajasini ko‗tarishda
foydalanishi mumkin.
Xitoy tajribasidan kelib chiqqan xolda Prezidentimiz Islom Karimov
tomonidan banklarning moliyaviy barqarorligini mustahkamlash, ularning to‗lov
qobiliyatini doimo oshirib borish hamda banklarni mamlakat iqtisodiyotining
lokomotiviga aylantirish va bunda tashqi qarzlarni oqilona jalb qilish bank tizim ini
rivojlantirish borasida olib borilayotgan islohotlarining asosiy yo‗nalishi etib
belgilangan.
Xitoydagi yomon qarzlar ya‘ni norentabil bo`lgan tashkilotlarni davlat
tomonidan moliyalashtirilishini to`xtatilishi kelajakda hukumat tomonidan
rejalashtirilgan birinchi galdagi vazifalardan biri hisblanadi.
Xitoy goloballashuv va integratsion jarayonlarning yangi bosqichida turibdi.
Bu vaziyatda u o`z iqtisodiyotini kam xarj, aholi iste`moli va xarajatlarini
ta`minlashga qaratgan xolda rivojlantirib borishi lozim. Yuqoridagi vazifalarni
bajarishi uchun Xitoyga birinchi galada o`z iqtisodiyotida tubdan islohotlar
o`tkazilishi talab qilinadi.
Hozirgi vaqtga kelib Xitoy bu kabi islohotlarni boshlab yuborgan, ammo
mamlakatda kvazifiskal opoeratsiyalar tufayli markaziy va mahalliy byudjetdagi
yomon qarzlar miqdori yanada ko`payib ketmoda. Mamlakatning sharqiy
mintaqalaridagi iste`moli narxlari aholining daromadlaridan ko`ra ancha tez
oshyapti. Bu kabi iqtisodiy muammolar Xitoy hukumatini kelajakdagi asosiy
shug`ullanadigan vazaifasidir.
O`rta Osiyo borasida ham Xitoy bu mintaqadagi davlatlar bilan
hamkorlikning yangi bosqichiga ko`tarilishni rejalashtirgan. Bu hamkorlik
yo`nalishlari asosan xom-ashyo va energetik resurslar doirasida kengayishi
kutilmoqda. Xitoyni mintaqada erkin savdo hududini tashkil qilish to`g`risidagi
50
rejalari ham yo`q emas. 2013-yilda hokimiyat tepisiga kelgan Xitoyning yangi
hukumati bu haqda o`z boshqaruvining boshidan ma`lum qilgan edi.
Xitoy iqtisodiyoti rivojlanishining zamonaviy tendensiyalari ko`proq ekologik
toza ishlab chiqarish, aholi farovonligini oshirish, aholini kambag`al va boy qismi
o`rtasidagi farqni kamaytirish va hozirda Xitoyni jahon bozoridagi pozitsiyalarini
o`z iqtisodiyoti uchun zararli bo`lmagan sharoitlarda saqlab qolishga yo`naltirilgan
bo`lishi lozim.
51
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO„YXATI
I. O„zbekiston Respublikasi Prezidentining farmoyishlari va qarorlari
1.1. O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2008-yil 29-dekabrdagi PQ-
1024-sonli qarori.
1.2. O‗zbekiston Respublikasi Prezidentining 2010-yil 29-dekabrda
―O‗zbekiston Respublikasining 2011-yilga mo‗ljallangan investision dasturi
to‗g‗risida‖gi 1455-sonli Qarori.
II. O„zbekiston Respublikasi Prezidenti I.A. Karimovning asarlari va
ma‟ruzalari
2.1. Karimov I. A. Bizning bosh maqsadimiz - jamiyatni demokratlashtirish
va yangilash, mamlakatni modernizatsiya va isloh etishdir./ Oliy Majlis
Qonunchilik palatasi va Senatining qo‗shma majlisidagi ma‘ruzasi.// Xalq so‗zi
2005 yil, 29 yanvar.
2.2. Karimov I. A. 2005 yilda mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish
yakunlari va 2006 yilda iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishning eng muhim
ustivor yo‗nalishlariga bag‗ishlangan Vazirlar Mahkamasi majlisidagi ma‘ruzasi.
// Xalq so‗zi 2006 yil, 13 fevral.
2.3. Karimov I. A. 2007 yilda mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish
yakunlari va 2008 yilda iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishning eng muhim
ustivor yo‗nalishlariga bag‗ishlangan Vazirlar Mahkamasi majlisidagi ma‘ruzasi.
// Xalq so‗zi 2008 yil, 9 fevral.
2.4. Karimov I.A. 2006 yilda mamlakatni ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish
yakunlari va 2007 yilda iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirishning eng muhim
ustivor yo‗nalishlariga bag‗ishlangan Vazirlar Mahkamasi majlisidagi ma‘ruzasi.
// Xalq so‗zi 2007 yil, 13 fevral.
2.5. Karimov I. A. ―Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O‗zbekiston
sharoitida uni bartaraf etishning yo‗llari va choralari‖. – T:. O‗zbekiston, 2009.
2.6. Kаrimov I.А. 2012 yil vаtаnimiz tаrаqqiyotini yangi bosqichgа
ko‗tаrilаdigаn yil bo‗lаdi O‗zbekiston Respublikаsi I.А.Kаrimovning 2011 yilning
52
аsosiy yakunlаri vа 2012 yildа O‗zbekistonning ijtimoiy iqtisodiy
rivojlаntirishning ustuvor yo‗nаlishlаrigа bаg‗ishlаngаn Vаzirlаr Mаxkаmаsining
mаjlisidаgi mа‘ruzаsi// Xаlq so‗zi, 2012 yil 20 yanvаr, № 14 (5434).
2.7. Kаrimov I.А. Bizning yo‗limiz – demokrаtik islohotlаrni chuqurlаshtirish
vа modernizаsiya jаrаyonlаrini izchil dаvom ettirish yo‗lidir. Prezident Islom
Kаrimovning O‗zbekiston Respublikаsi Konstitusiyasining 19 yilligigа
bаg‗ishlаngаn tаntаnаli mаrosimdаgi mа‘ruzаsi. // Xаlq so‗zi, 2011 yil 8 dekаbr.
2.8. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Islom Karimovning Mamlakatni
2013 yilda ijtimoiy-iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2014 yilga mo‘ljallangan
iqtisodiy dasturning eng muhim ustuvor yo‘nalishlariga bag‘ishlangan Vazirlar
Mahkamasining majlisidagi ma‘ruzasi, 18.01.2014 y.
III. Kitoblar, monografiyalar, ilmiy maqolalar
3.1. B.D.Sadibekova ―Xitoy iqtisodiyoti, o‘quv qo‘llanma, TDShI, 2013 y.
3.2. MelibayevaG.A., GaziyevF.Sh.. ―Xitoyning Markaziy Osiyo
mamlakatlari bilan iqtisodiy hamkorligi‖. O‘quv qo‘llanma. Toshkent 201.
3.3. A.V.Vaxobov. Milliy iqtisodiyotni modernizatsiyalash modellari va
ulardan O‘zbekistonda ijodiy foydalanish yo‘nalishlari, Resp.ilmiy-amaliy
konferensiya materiallari, 2012 y.25 aprel.
3.4. Maxmudov E.A. ―O‘rganilayotgan mintaqa mamlakatlarida AKT sohasi‖
o‘quv qo‘llanma. Toshkent.: 2010 y
3.5. N.T.To‘xliyev.O‘zbekiston Respublikasi iqtisodiyoti, o`quv qo`llanma,T-
1998.
3.6. Ван Пей. Экспортный сектор в модели экономического развития
КНР: автореф. Дис. … канд. экон. наук. М., 2010.
3.7. Ли Цзин Вэнь. Анализ и прогнозирование основных проблем
экономики современного Китая // Прогнозирование развития КНР:
экономика, информатика, внешняя политика и безопасность. /РАН ИДВ.-М.,
2000, вып. 9.
3.8. Селищев А.С., Селищев Н.А. Китайская экономика в XXI веке.-
СПб.: Издательство «Питер». 2004.
53
3.9. O‗zbekiston Respublikаsi iqtisodiyoti (O`quv qo`llanma) / Tuzuvchi:
prof. N.T.To`xliyev. – T.,1998.
3.10. Лю Гогуан. Проблемы урегулирования экономической структуры
Китая.// Проблемы ДВ,- 2001, № 6, с. 64-70.
3.11. Sadibekova B. Dj. Xitoy iqtisodiyoti, 1-qism. O`quv qo`llanma –
T.,2010
3.12. Ван Мэнкуй и др. Экономика Китая, Изд-во межконтинентального
Китая, Пекин, февраль 2005 г. с. 114.
3.13. Kитай: фундамент успехов XXI века. Аналит.обзор. /Инст. ДВ РАН,
2002, 200-с.
3.14. «Китай: факты и цыфры, 2012», Пекин, 2013 г.
3.15. Китайская Народная Республика: политика, экономика, культура.
Под ред.акад. Tитаренко M.Л., М., 2008г.
3.16. Котляров H.H. Важнейшие аспекты взаимодействия КНР с
ВТО//Мировое и национальное хозяйство.-2007.-№3
3.17.
Ли Ливэй Вступление Китая в ВТО и иностранные банки //
"Социально-гуманитарные знания 2006". Дополнительный выпуск -М., 2006
3.18.Островский А.В. Китайская модель перехода к рыночной
экономике. М.,ИДВ РАН, 2007.-208 с.
3.19. Основные тенденции развития Китайской экономики в ХХI веке,
Шенян, 2004. с. 86.
3.20. Возможен ли национально ориентированный капитализм? Журнал
Экономика мегаполисов и регионов №1 (48) июнь 2013
3.21.Жуджунь Д., Ковалев М.М., Новик В. В. ―Феномен Экономического
Развития Китая‖ Мн.: Издательский центр БГУ, 2008. – 446 с.
3.22. Селищев А.С., Селищев Н.А. Китайская экономика в XXI веке.-
СПб.: Издательство «Питер». 2004. – 15 п.л.
3.23. Гельбрас. В. Г. Китай: ―У пчелы спина полосатая, но тигром ее не
назавеш‖ // Вопросы экономики. 2003ю №2 с. 61-75.
54
3.24. Доклад о стратегии устойчивого развития Китая-2004 (2004
Чжунго кэ чисюй фачжанъ чжанълюэ баогао). — Пекин. Кэсюэ чубанъшэ.
2004. С. 104.
3.25. Материалы из гос. архивов ЦК КПК
3.26. XXR tashqi iqtisodiy faoliyatini taribga solish bo`yicha qonun va
normativ aktlar.
IV. Ingliz tildagi adabiyotlar
4.1. Economic and Social Survey of Asia and the Pacific. - New York, 2004.-
299p.
4.2. Ozawa T. The rise of Asia.The ―flying geese‖ theory of tandem growth
and regional agglomeration. – Cheltenham (UK), Northampton (MA, USA):
Edward Elgar, 2009.
4.2. Hands across the Strait. Shameen Assif. Bus. Week. Eur. Ed. 2004, №6 -
13 Sept., p.41.
4.3. Explorer Global Think Tank. China `s Economy is Slowly Becoming
More Normal. Pieter Bottelier. Article / july 26, 2012.
4.3. International Monetary Fund: International Financial Statistics. - 2006.
August.- 106p.
4.4. Koo R. The Holy Grail of macroeconomics: lessons from Japan`s great
recession. – Singapore: John Wiley & Sons (Asia) Pte. Ltd., 2008.
4.5. Jaganathan R., Kapoor M., and E. Schaumburg, 2009, Why are We in a
Recession? The Financial Crisis is a Symptom, not the Disease!, NBER WP
15404, Cambridge, MA.
4.6.
Zai L. & M. Zhongdong. China`s floating population: new evidence from
the 2000 census // Population and development review. – 2004. – 2004. – vol. 30.
No. 3, p. 468.
4.7. Lubman S. Working conditions: the persistence of problems in China`s
factories // The Wall Street Journal. – 2012. – 25 September
4.8. China Statistical Yearbook 2008. Beijing: China Statistics Press, 2008.
4.9. China Statistic Yearbook 2009, China Knowledge
55
4.10. World Bank. Global economic prospects 2014. Washinton 2013
4.11. World Bank. Unternational trade indecators. 2013.
V. Internet saytlari
5.1.www.World-bank.Org
5.2.www.chinabusinessreview.com
5.3.http://www.aph.gov.au
5.4. http://www.imf.com
5.5. http://www.xinhua.cn
5.6. http://www.stats.gov.cn
5.7.http://www.china.org.cn
5.8.http://www.chinalist.ru/
5.9.http://www.chinalaw.ru/
5.10.http://www.kitairu.ru/
5.11.http://www.china-reports.net/
5.12.http://www.chinanews.ru/
5.13.http://www.chinatoday.com/
5.14.http://mirec.ru/index.php?option=com_content&task=view&id=101
5.15.http://Russian.cpc.people.com.cn
Do'stlaringiz bilan baham: |