Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар



Download 4,01 Mb.
Pdf ko'rish
bet270/389
Sana26.03.2022
Hajmi4,01 Mb.
#510812
1   ...   266   267   268   269   270   271   272   273   ...   389
Bog'liq
xoразм

XORAZM MA

MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMASI 

8/2020
199
чақмоқ, Унда пинҳон ёниб, ошкор яшнади 
(Зулфия, Ўн саккиз ёшлик). Мисрадаги 
чақмоқ 
севгига нисбат бермоқда. Табиийки, эзотериянинг дастлаб мияда содир бўлувчи механизми 
шунга мос тарзда нутқий метафорик ҳосилаларни шакллантиради: 
Зулфияхонимнинг ўз 
отасининг темирчилик касбига ҳаваси, пўлат парчаларидан чақмоқлар сачратганига маҳлиё 
бўлгани ва ўшандоқ бўлишни орзу қилгани бизга
 
маълум 
(Миртемир, Тонг куйчиси); 
Кўзингда 
чақмоққа ўхшаш ўтли нам, Рангинг синиқиши, лаб титраши сир 
(Зулфия).

Хуллас, сўз инсон лисоний онгида ўзининг жами англатган маънолари билан мавжуд 
бўлади. А.М. Пешковский таъкидлаганидек, маъноларнинг ўзаро муносабатида сўз муайян 
маъновий эврилишни намоён қилади, бироқ бу эврилиш бизнинг илмий мулоҳазаларимиз 
меваси бўлмай, мавжуд психологик далилдир
[14]. Бинобарин, сўз лексик маъноси 
тараққиётига доир илмий фаразлар нечоғлиқ кўп бўлмасин, бу жараённи содда ва тушунарли 
тарзда қуйидагича тушунтириш мумкин. Яъни лексемадаги метафорик маъно ўзгаришлари 
асосан 
инсон хотираси заҳираларини мақсадга мувофиқ тарзда ишлатиш 
омилига кўра 
содир бўлади. Теварак
-
оламдаги миллиардлаб нарса ва ҳодисаларни алоҳида, уларнинг 
ўзигагина тегишли ном билан номлаш ва шу номларни хотирада сақлашнинг мутлақо 
имкони йўқ. Бунда мавжуд номлар асосида шу ном замирида ифода этилаётган предметга 
ўхшаш белгили предметни номлаш зарурати юзага чиқади. Негаки инсон онги ўз атрофида 
содир бўлаётган воқеликни англаш учун даставвал уни психик
-
эмотив жиҳатдан таҳлил 
қилиш жараёнини амалга оширади. Бунда у воқеликни ифода этаётган мавжуд тушунчаларни 
тасаввур кўринишида онгида гавдалантириши учун шу тушунчаларни таркиб топтирган 
белгилардан фойдаланиши зарур. Ҳолбуки, белги ўз
-
ўзидан инъикос топмас экан, табиий 
равишда товуш қобиғи –
алоҳида номга эҳтиёж туғилади. Ном –
ахборот алмашиниш 
(когнитив, коммуникатив) жараёнида предмет, нарса ва ҳодисаларнинг ўзаро муқоясасидан 
келиб чиқувчи белгиларини инсон хотирасида доимий равишда қайта тиклаб, нутқ вазиятига 
мос тарзда муқобил номлар асосида узатиб туради. Предметлараро таксономиянинг иккинчи 
жиҳати ҳам бор. У инсоннинг мавжуд предметлар оламидаги ўзаро ўхшаш белгиларни 
сезиш, пайқаш лаёқатининг исботидир. Индивидуал олам қадриятий манзарасининг констант 
бирликларини ўзида акс эттира олувчи метафора эса шу йўл билан қайта ишланган, эмотив 
жиҳатдан тўйинтирилган, олам ҳақидаги янги ахборотни ўзига хос билиш категорияси 
сифатида олам концептуал манзарасига муҳрлайди, тушунчаларнинг репрезентация 
натижаларини эса асосий маданий
-
ментал модель сифатида лисоний манзарага бириктиради
[15]. 

Download 4,01 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   266   267   268   269   270   271   272   273   ...   389




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish