Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

Шайтонлар ҳамдами
, 
фаришта аёл
, Наҳотки унутиш шунчалар завқли? 
(Усмон Азим).
Ахборотнинг қайта ишланиши нейронлар эвазига содир бўлади. Буни қуйидаги 
чизмалардан кузатамиз (
3-, 4-
расм).
3-
расм.
Ахборотнинг мияда қайта ишланиши: 
1) Wn 
–
 
кирувчи сигнал (ахборот), 2) 

 - 
жами (сумма), 3) f –
 
қайта ишлов (синтез
-
анализ), 4) чиқувчи 
сигнал
 
 
4-
расм.
 t
1
 
ва 
t
2
 
(х
1
, х
2
, х
n
) вақт оралиғида каналлар нисбатан “таъсирланган” ва “таъсирланмаган” 
ҳолатда бўлишига доир вазият: 
t - 
вақт оралиғида фаоллашган каналларнинг миқдорига кўра кейинги 
каналларда “уйғониш” содир бўлади
 [9: 20] 
Албатта, бунда диққатнинг ўрнини ҳам назардан қочирмаслик лозим. Зеро, унинг 
хоссалари: бевосита юзага чиқувчи; 
хусусиятлари
: барқарорлик, ўзгарувчанлик, ҳажм, 
концентрация (ахборот зичлиги), тақсимланиш; 
юзага чиқиш сабаблари
: а) таъсирланувчи 
хоссалари: контрастлик, ғайриодатий, ҳаракатчанлик, мавжуд эҳтиёжлар, шахс учун муҳимлик 
даражаси, эмоционал жозибадорлик, онгли мақсад, иродавий куч, мазмун ва фаолият жараёни 
турлари: 
фаолият 
материали, 
предметига 
кўра 
(сенсор
-
перцептив, 
интеллектуал, 
ҳаракатлантирувчи), фаолликнинг йўналишига кўра (ташқи йўналган, ички йўналган), алоқа ва 
муносабатларнинг характерига кўра (эмпирик, назарий), асосий анализаторга кўра (кўрув, 
эшитиш) бирламчи вазифа: ахборотни саралаш ва таснифлаш (
5-
расм). Зеро, И.С. Торопцев бу 
борада: “Лексик бирликларнинг идеал томони ҳис қилиш, қабул қилиш, тасаввур ва тушунча 
сингари психик ҳодисаларга нисбатан тушунилади”, дея қайд этади
[10]. Диққатнинг хотира 
фаолиятидаги иштироки ва таъсири келгусида
мавжуд жараёнга тааллуқли референтатив 
белгиларни пайқаш, ажратиш, уларни нутқий вазиятга мос тарзда қайта репрезентация қилиш 
имконини беради. Буни қуйидаги чизма мисолида тушунтириш мумкин: