Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

XORAZM MA
’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMASI 
–
8/2020
193
номларининг изоҳли луғати», М.Содиқованинг “Краткий русско
-
узбекский словарь 
устойчивых выражений” (“Қисқача русча
-
ўзбекча барқарор иборалар луғати”) (1994), 
Ё.Тўрақулов муҳаррирлигида “тиббиёт қомусий луғати” (1994), Ш.Шомақсудов ва 
Ш.Шораҳмедовларнинг “Маънолар махзани” (2004) изоҳли луғати, А.Мадвалиевнинг беш 
жилдли “Ўзбек тилининг изоҳли луғати” (2006
-
2008), Ўзбекистон Миллий Энциклопедияси 
(2000-
2006) каби луғат ва энциклопедиялар мустақиллик йиллари ўзбек тили 
лексикографияси тараққиётини ўзида намоён қилади.
Шунингдек, ўзбек тили 
лексикографияси тараққиётида А.Ҳожиевнинг “Тилшунослик терминларининг изоҳли 
луғати” (2002), Э.Бегматовнинг
“Ўзбек исмлари маъноси” (14600 исм
изоҳи, 1998, 2016) каби 
лингвистик луғатлари
алоҳида
ўрин тутади
. 
Мустақиллик
йилларида
ўзбек
тили
лексикографияси
соҳасида
катта
ютуқлар қўлга 
киритилди. Кирилл алифбосига асосланган
ўзбек ёзувида 12 жилдли “Ўзбекистон миллий 
энциклопедияси” (Тошкент, 2000
-
2006), янги 5 жилдли 80000дан ортиқ сўз ва сўз 
бирикмасидан иборат “Ўзбек
тилининг
изоҳли луғати” (Тошкент: ― Ўзбекистон
миллий 
энциклопедияси Давлат илмий нашриёти, 2006
-
2008), илк бор Шавкат Раҳматуллаев 
томонидан “Ўзбек
тилининг этимологик
луғати” (Тошкент: Университет, 2000) каби ўнлаб 
кўп
тилли ва терминологик луғатлар яратилди. 
Хулоса қилиб айтганда, Шарқ халқлари учун қудратли маънавият манбаи бўлиб хизмат 
қилган ўзбек халқнинг маънавий қадриятлари, маънавий мероси мамлакат мустақиллиги ва 
ўзбек тилига давлат тили мақоми берилганидан сўнг узоқ вақт давом этган
қаттиқ 
мафкуравий тазйиқ остида авлоддан авлодга ўтиб келган ўз тарихий ва маданий 
қадриятларини ҳамда ўзига хос анъаналарини лексикография фанида акс эттиришда кенг 
имкониятларга эга бўлди.
Республика қўлга киритган мустақиллик муҳим сиёсий омили натижасида жамиятнинг 
ҳамма соҳаларида юз берган ўзгаришларнинг тилга таъсири жуда катта бўлди. Мамлакатда 
тил сиёсатидаги бу жиддий ўзгаришлар, энг аввало,
ўзбек тилининг луғат таркибига бир 
қатор янги сўзларни киритиб бойитди, хусусан, лексика энг кўп ҳаракатланувчи ва 
ўзгаришларга учрайдиган тил сатҳи ҳисобланади.