Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

дер
, 
Кучугим бор –
 
беда 
ер
, 
Хўрозим сувда 
сузар
,
 
Мушугим арқон 
узар.
 
Тонгда қичқириб –
 
“
қу
-
қу
”,
 
Балиғим бермас 
уйқу
.

Эшагим пойлар сичқон,
 
Тошбақам учқур, жайрон.
 
 
Тойчоғим кўп сустқадам, 
 
Тез юролмас сира ҳам.
 
Тухум босар 
бузоғим
,

Ўрдаккинам
- 
сузоғим
.
Куну
-
тун ҳанграр 
эчким
... 
Ҳой, гапимдан кулган 
ким
?

Сўйлаган бўлсам 
чатоқ,
 
Ўзинг тўғри айт, 
ўртоқ 
[1,16]
.
 
Муаллиф бу топишмоқ
-
шеърни яратишда 
д
ер
-
ер
, 
с
узар
-
узар
, 
“
қу
-
қу
”
-
уй
қу
, б
узоғим
-
с
узоғим
, эч
ким
-
ким
, ча
тоқ
-
ўр
тоқ
каби оҳангдош сўзларни танлаш натижасида асар 
тилининг соддалиги ва равонлигига, оҳангининг мусиқийлигига эришган. Бу шеърни ўқиган 
китобхон юзида дастлаб табассум пайдо бўлиши табиий ҳол, чунки ҳеч бўлмаганда кимнинг 
“қу
-
қу”лаши, кимнинг “вов
-
вов”лашига унинг ақли етади, аммо қолганларини мулоҳаза 
қилишга тўғри келади.
Юқорида биз топишмоқ жанри кўпроқ болалар адабиётига яқинлиги тўғрисида сўз 
юритдик, фикримиз далилини Кавсар Турдиеванинг “Қушлар оркестри” топишмоқ
-
шеърида 
кўришимиз
мумкин. Бу шеър “Ким тузатади?” шеърининг аналоги бўлиб, муаллиф ундан 
фарқли равишда шеърда турли қушларнинг овозини мужассамлаштириб оркестр яратади ва 
ўзига бино қўйган қарғанинг аҳволини тасвирлайди: 
Бирдан қарға овози
 
Жаранглади норози.
 
У деди: 
- 
Келик, келик
 
Менга йўқ лойиқ шерик.
 
Эмасман зағча, ҳакка.
 
Куйлаш истайман якка.
 
Чумчуқ ҳайрон: 
- 
Пит
-
пилдиқ
 
Бу яна қандай қилиқ?
 
Булбул деди: 
- 
Ку
-
ку
-
ку
 
 
Бу нодоннинг гапи
-
ку?!
 
Лайлак минг бир овозда
 
Дер: 
- 
Наҳот гапинг рост
-
а
? 
Қумри
 
қилар: 
- 
Тўқ
-
тўқ
-
тўқ!
 
Унга бизда ўрин йўқ!
 
Қизилиштон
 
дер: 
- 
Ҳув
-
ҳув
 
Ярамасни тезроқ қув!
 
Бедана дер: 
- 
Қор
-
қор
-
қор!
 
Уни яккалаш даркор
 
[5]. 
 
Бундай кескин қарорлардан чўчиган қарға оркестрдаги қолган қушларга дўстликни 
таклиф қилиб, улардан кечирим сўрайди. Зеро, “камтарга –
камол, манманга –
завол” дейди 
доно халқимиз. Мажозий характердаги ушбу шеърда муаллиф бировни менсимаслик, паст 
назар билан қараш нотўғри эканлигини қушлар образи мисолида тасвирлаб, китобхонни 

---

XORAZM MA
’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOM
А
SI 
–
9/2020 
200
зийракликка, ҳушёрликка чорлаш баробарида дўстликни қадрлашга, камтар бўлишга 
чақиради. Муаллиф шеърни
 
“Сен эшитган қай овоз, // Айтгин қайси қушга хос?” 
мисралари 
билан якунлаб, китобхонни мулоҳаза қилишга чорлайди.
Юқоридаги таҳлиллардан келиб чиқиб, шуни таъкидлаш жоизки ўзбек болалар 
адабиётининг ҳар қайси намояндаси халқ оғзаки ижодининг турли жанрларидан, хоҳ мақол 
бўлсин, хоҳ топишмоқ бўлсин ўз имконият даражаларидан келиб чиққан ҳолда фойдаланиб, 
ўзгача шакл ва мазмунда, турли тасвир воситалари ёрдамида ўз асарларига сингдиришга
ҳаракат
қилганлар. Зеро, халқдан олиб, бадиийлаштириб, сайқаллаштириб, халққа қайта 
туҳфа этиш натижасида ёш китобхоннинг кўнглига миллий ғурур, ифтихор, ор
-
номус каби 
хислатлар уруғини қадаш ўзбек болалар адабиётининг энг устувор вазифаларидан биридир. 
ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РЎЙХАТИ:
 
1. Обиджон А. Она ер. –
Тошкент: Ёш гвардия, 1974. –
Б. 13.
2. Ҳикмат Қудрат. Менинг юрагим. –
Тошкент: Адабиёт ва санъат, 1986. –
Б.59.
3. 
Бегак Б. Дети смеются. 
- 
Москва: Детская литература
, 1979. - 
С. 56.
4. Ўзбек халқ ижоди. Топишмоқлар. –
Тошкент: Адабиёт ва санъат, 1981. –
Б. 337
-338.
5. Турдиева К. Дунёни сақлар болалар. –
Тошкент: Бекинмачоқ
-
Плюс, 2012. –
Б. 167. 
УЎК 81
-13 
ОҒЗАКИ НУТҚ МАЛАКАЛАРИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ИНТЕРАКТИВ 
ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНИШ
 
О.С.
 
Турсунова, ўқитувчи, ФарПи, Фарғона
 
 
Аннотация
. 
Мазкур 
мақолада 
чет 
тилида 
оғзаки 
нутқ 
малакаларини 
ривожлантиришда самарали интерактив технологияларни қўллаш таритиби ўрганилган. 
 
Калит сўзлар: 
гапириш, эшитиш, нутқ, ёзма, думалоқ
 
стол, технология, муаммоли 
ўқитиш, вазият, таҳлил
 
Аннотация. 
В данной статье рассматривается порядок использования эффективных 
интерактивных технологий в развитии навыков устной речи на иностранном языке.
 
Ключевые слова: 
разговор
, 
слух, речь, письмо, круглый стол, технология, проблемное 
обучение, ситуация, анализ
 
Abstract. 
This article examines the procedure for using effective interactive technologies in 
the development of oral speaking skills in a foreign language.