XORAZM MA ’ MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMASI – 9/2020 193 даражаси, тузатиш ва ривожлантириш даражаси –
ўрганишда қийинчилик сезадиган
талабалар учун). Тошкент ирригация ва қишлоқ хўжалигини механизациялаш мухандислари
институтининг Бухоро филиалида таҳсил олаётган талабаларнинг аксарияти қишлоқ
жойларининг вакиллари бўлиб, уларнинг рус
тилини билиш даражаси шаҳар талабасида рус
тилини билиш даражасидан анча паст.
Талабаларнинг лингвистик ва коммуникатив компетенциялари даражасидаги
тафовутлар техник олий таълим муассасаларининг талабаларига профессионал мулоқотни
ўргатишда қийинчиликлар туғдиради.
-
Ўқув вақтининг етишмаслиги ва рус тили ўқитишнинг узлуксизлиги
.
Рус тили талабаларга бир
йил давомида –
биринчи ва иккинчи семестрларда ўқитилади.
Бундай қисқа вақт ичида ва турли даражадаги аудиторияда ўқитувчига мақсадга
эришишнинг кўпинча иложи бўлмайди.
-
Касбий соҳаларда коммуникатив компетенцияни ривожлантиришда тизимли ва
мазмунли
таркибнинг номувофиқлиги.
Ҳозирги
кунда кўплаб рус тилидаги дарсликлар, замон талабларига, мутахассисликлар,
талабаларнинг билим даражаси ва уларнинг қизиқишларига жавоб бермайди. Ўзбекистон
Республикаси Олий ва ўрта таълим Вазирлигининг “Намунавий дастур” да кўрсатилган
мажбурий дарсликлардаги матн материаллари
бошқа таълим йўналишлари (юридик,
иқтисодий йўналиш) талабалари
учун мўлжалланган. Қишлоқ хўжалиги соҳаларида
(ирригация, мелиорация, механизация)
таҳсил олаётган талабалар учун дарсликлар,
шунингдек, қишлоқ хўжалиги
атамаларидан амалий фойдаланиш учун махсус фанлардан
машқлар ва топшириқлар мавжуд эмас.
Рус тили ўқитишда юқоридаги ҳолатлар ҳар бир ўқитувчидан тинимсиз изланишни
,
талабаларнинг
билим даражасига қараб ўқув жараёнини ташкил этишни
талаб қилади
.
Буларга мутахассисик матнларини танлаш, танланган матнларни талабаларнинг билим
даражасига қараб соддалаштириш ёки
мураккаблаштириш, талабаларнинг компетенциясини
оширадиган интенсив топшириқлар ва машқларни танлаш ёки уларни ўзлари яратиши
киради.
Техник олий таълим муассасаларида
фаолият олиб борадиган
рус тили фани
ўқитувчиларидан ўз фанларидан ташқари мутахассислик фани бўйича ҳам билимлар талаб
қилинади. Бу биз дуч келган
яна бир муаммо.
Рус тили фани ўқитувчиси турли
мутахассисликлар талабаларига
ихтисослик тиллини ўргатиши керак. Фақатгина бизнинг
филиалимизда 12 та турли таълим йўналишлари мавжуд. Ҳар бир ўқитувчи йилига камида 3
-
4 турдаги мутахассислик йўналиши талабаларини ўқитади.
Олий таълим муассасаси ихтисослиги рус тили ўқитишнинг спецификасини белгилаб
беради. Буларнинг барчаси методик тизимни олдиндан белгилайди: ўқув материаллариниг
мазмуни, ўқитиш усуллари тўплами.
Мутахассислик матнлари техник олий таълим муассасалари талабаларининг лексик
компетенциясини шакллантириш учун асосдир.
Матн асосида лексик материални
фаоллаштиришга ҳисса қўшадиган тил ва нутқ машқлари яратилади. Яхши танланган матн
турли хил топшириқ ва машқларни бажариш имконини беради, талабаларнинг билим
даражасини аниқлашга ёрдам беради.
Биз мақоламизда мутахассислик матнларини ўқишда терминологик луғатни
ўзлаштириш усул ва йўлларини аниқлашга, келажакда мутахассиснинг турли соҳаларда
фойдаланиш мақсадида терминологик луғатни ўзлаштириш бўйича лексик мақсадли
машқлар тизимини ишлаб чиқишга ҳаракат қиламиз.
Ҳозирги
вақтда
мутахассисларнинг терминологик маданиятини шакллантириш
усуллари масаласи жуда мунозарали. Методик адабиётлардаги атамалар устида ишлаш фақат
тушунча нуқтаи назаридан кўриб чиқилади
ва нутқда атамаларни фаоллаштириш
методикаси
ривожланиш босқичида.
Техник
олий таълим муассасаларининг рус тили фани ўқитувчиларига ёрдам
тариқасида биз мутахассислик матнларини ўқишда қишлоқ хўжалиги атамаларини, хусусан,
“Сув хўжалиги ва мелиорация”
қишлоқ
хўжалиги ихтисослиги бўйича ишлатилиши мумкин
бўлган баъзи бир машқ ва
топшириқлар турларини таклиф этамиз.
“Сув хўжалиги ва мелиорация”
ихтисослиги бўйича терминологик луғатни чуқур
билиш “Рус тили” фани бўйича ўрганиладиган лексик бирикмаларни аниқ
танлаш билан
белгиланади.
