Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

XORAZM MA
’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOMASI 
–
9/2020
199
ўйнаётган пайтдаёқ унинг қаршисида ижодкорликнинг равон йўли турганини билади ва 
сезади”
[3]
.
Ўзбек халқ
оғзаки ижодининг кўплаб жанрлари мавжуд. Бу жанрлар орасида айниқса 
топишмоқлар болалар дунёқараши, зеҳни, ақлу заковатининг ўсишида ниҳоятда катта 
аҳамият касб этади. 
Топишмоқлар халқ мақолларига яқин бўлиб, улар ўртасида муштарак жиҳатлар оз эмас. 
Бу муштараклик аввало, мақол ва топишмоқлардаги мазмуннинг яқинлигида намоён бўлса
-
да,
аммо топишмоқларнинг бадиий вазифаси мақолнинг бадиий вазифасидан муайян 
даражада фарқ қилади. Зеро, “Топишмоқ кўнгилхуши ёки фақат эрмак эмас, балки топишмоқ 
орқали атроф, муҳит, табиат яқиндан таништирилиши билан бирга ақл
-
заковат, зеҳн, фикр 
ўткирлигини синаш қуроли ҳамдир. Чунки у кишини ҳозиржавобликка ўргатади. ... Ҳар бир 
топишмоқ ўзига хос шакл ва мазмунга эга бўлган мустақил бир бутун бадиий асардир. Унда 
фалсафий, тарихий, этнографик белгилар, тушунчалар, ҳодисаларнинг моҳияти гўзал 
образли ифодаларда акс
этади” 
[4]
. З.Ҳусаинова топишмоқ жанри хусусиятлари тўғрисида 
фикр юритар экан, яна бир муҳим масалага эътибор қаратади. Бу бадиий асарда топишмоқ 
жанридан фойдаланишдан мақсад матнда яширинган масалани топишдир. Ушбу жиҳати 
билан топишмоқлар болалар адабиётига ниҳоятда яқиндир. Чунки топишмоқ аслида, 
болаларга мўлжалланган бўлиб, уларнинг ақл
-
заковатини изоҳлашга хизмат қилади ва 
топқирликка, ҳозиржавобликка, мулоҳазага ўргатади. Инчунун, Анвар Обиджоннинг 
топишмоқ шеърларни ёзишидан мақсад ҳам худди шудир. 
А.Обиджон болалар фикр доирасини кенгайтириш, топқирлиги ва хотирасини 
мустаҳкамлашга хизмат қиладиган талайгина топишмоқ
-
шеърлар яратган. Шундай 
асарлардан бири
“Ким тузатади?” топишмоқ
-
шеъри бўлиб, муаллиф шеърда турли 
жониворларга хос хусусиятларни атайин чалкаштириб, уларни китобхон ҳукмига ҳавола 
қилади:
Қуёним
 
бор –
 
“вов
-
вов”