Xorazm ma ’ mun akademiyasi axborotnomasi – /2020 Ўзбекистон республикаси фанлар

1-
жадвал
 
Кўп йиллик ўтлар нематодалар фаунистик
 
комплекслари ўртасидаги ўхшашлик
 
Таққосланаётган фаунистик комплекслар 
 
Фаунадаги
турлар сони
 
Умумий 
турлар сони
(C)
 
Фауналар 
ўхшашлиги %
 
Каррак
-
отқулоқ
57-58 
38 
66 
Каррак
-
янтоқ
57-70 
39 
62 
Каррак
-
какра
57-58 
31 
54 
Каррак
-
қўзиқулоқ
57-56 
37 
66 
Каррак
-
пиёзли арпа
57-42 
23 
47 
Каррак
-
пиёзли қўнғирбош
57-40 
20 
42 
Отқулоқ
-
янтоқ
58-70 
40 
63 
Отқулоқ
-
какра
58-58 
35 
61 
Отқулоқ
-
қўзиқулоқ
58-56 
34 
60 
Отқулоқ
-
пиёзли арпа
58-42 
19 
38 
Отқулоқ
-
пиёзли қўнғирбош
58-40 
21 
43 
Янтоқ
-
какра
70-58 
42 
66 
Янтоқ
-
қўзиқулоқ
70-56 
44 
70 
Янтоқ
-
пиёзли арпа
70-42 
24 
43 
Янтоқ
-
пиёзли қўнғирбош
70-40 
26 
48 
Какра
-
қўзиқулоқ
58-56 
37 
65 
Какра
-
пиёзли арпа
58-42 
22 
44 
Какра
-
пиёзли қўнғирбош
58-40 
23 
47 
Қўзиқулоқ
-
пиёзли арпа
56-42 
25 
51 
Қўзиқулоқ
-
пиёзли қўнғирбош
56-40 
18 
37 
Пиёзли арпа
-
пиёзли қўнғирбош
42-40 
29 
71 
Фитонематодаларнинг зоналар ҳамда ўсимликлар бўйича ўхшашлик коэффициентини кўрсатиш 
учун Соъренсен
-
Чекановский томонидан таклиф этилган статистик таҳлил методидан фойдаланилди 
[4]. 

---

XORAZM MA
’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOM
А
SI 
–
12/2020 
36
S = 1 −
2C
min
A+B
. 
Бу ерда, С –
таққосланаётган икки вариант учун умумий
бўлган турлар сони, А –
биринчи 
вариантдаги турлар сони ва В 
- 
иккинчи вариантдаги барча турлар сони. Ўхшашлик коэфициентида, 
индекс (S) 0,73 ва ундан юқори бўлса, таққосланаётган вариантлар фаунистик комплекси бир
- 
биридан 
кескин фарқ қилади, Индекс қиймати
0,27 
ёки ундан паст бўлганида таққосланаётган вариантлар 
фаунасининг ўзаро ўхшаш, яъни бир биридан фарқ қилмаслиги тўғрисида хулоса чиқарилади
. 
Келтирилган жадвал ўсимликлар нематодалари жамоалари ўртасида мутлақо ўхшаш бўлган ёки 
аксинча, бир
-
биридан
кескин фарқ қиладиган фаунистик комплекслар учрамаслигини кўрсатади. 
Нематодалар фаунистик комплекслари ўртасидаги ўхшашлик даражаси ўсимликларнинг экологик 
хусусиятлари, хусусан вегетация муддати, илдиз системасининг ривожланиш даражаси билан бевосита 
боғлиқ эканлиги кўриниб турибди. Нематодалар фаунистик комплекслари ўртасидаги энг катта 
ўхшашлик (71%)
вегетация даври қисқа, илдиз системаси тупроқнинг юза қатламида жойлашган битта 
оила –
бошоқдошларга мансуб эфемерлардан пиёзли арпа билан пиёзли қўнғирбош
ўртасида 
кузатилади. Бундай ўхшашликни илдиз системаси анча чуқур кетадиган, вегетация даври анча узоқ 
давом этадиган ксерофитлар янтоқ билан қўзиқулоқ (70), каррак билан отқулоқ (66), каррак билан 
қўзиқулоқ (66), янтоқ билан какра (66), какра билан қўзиқулоқ (65) фауналари ўртасида кўзга 
ташланади. Бунинг аксича, қўзиқулоқ
-
пиёзли қўнғирбош, отқулоқ
-
пиёзли қўнғирбош, какра
-
пиёзли 
арпа каррак
-
пиёзли қўнғирбош, янтоқ
-
пиёзли арпа, янтоқ
-
пиёзли қўнғирбош жуфтлиги фауналари 
ўртасидаги ўхшашлик энг кам (37
-47%) 
бўлиши аниқланди.
Юқори зона ўсимликларининг фаунистик комплекслари ўзаро таққосланганида экологик 
жиҳатдан бир
-
бирига яқин бўлган турлар ўртасида ўхшашлик экологик хусусиятларига кўра бир
-
биридан узоқ бўлган турларга нисбатан ўзаро кўпроқ ўхшаш бўлиши аниқланди (2
-
жадвал).