Xomashyo materiallari va ularni boyitish 41 6–mavzu: oltingugurt. Aglomeratsiya va yoqilgʻi gazlari. Sulfatli xomashyolar

XOMASHYO MATERIALLARI VA ULARNI BOYITISH 
45 
6.2 – rasm. Mis kolchedanidan oltingugurt bugʻi olish sxemasi: 
1 – germetik vaterjaket pechi; 2 – chang ushlagich; 3 – elektrofiltr; 4,8 – reaksiya 
kameralari; 5 – bugʻ yutgich qozoni; 6,9 – gazdan oltingugurtni choʻktirish uchun 
minoralar; 7 – gaz qizdirgich. 
Vaterjaket pechi 1 dan chiqadigan gazlar changtutgich 2 ga yuboriladi, u yerda 
yirik zarrachali chang ushlab qolinadi, soʻngra changdan toʻla tozalash uchun 
elektrofiltr 3 ga uzatiladi. 
Changdan tozalangan gaz birinchi reaksiya (kontakt) kamerasi 4 ga keladi. Bu 
yerda katalizato (boksit) ishtirokida quyidagi reaksiyalar sodir boʻladi: 
SO
2
+ CS
2

CO
2
+ 1
1
/
2
S
2
SO
2
+ COS 

2CO
2
+ 1
1
/
2
S
2
Reaksiya paytida gazning harorati 450
O
C gacha koʻtariladi, shuning uchun reaksiya 
kamerasidan chiqayotgan gaz bugʻ yutigich qozoni 5 da 130
O
C haroratgacha 
sovutiladi, u yerda oltingugurtning asosiy qismi kondensatlanadi. Oltingugurtning 
qolgan qismi esa poʻlat halqachalar toʻldirilgan toʻldirgichli minora 6 da ushlab 
qolinadi. Soʻngra sovitilgan gaz qizdirgich 7 orqali ikkinchi reaksiya kamerasig 8 ga 
yuboriladi, u yerda xuddi shunday katalizator (boksit) ishtirokida 200-250
O
C 
haroratda sulfit angidrid gazdagi qolgan vodorod sulfid bilan ta’sirlashadi: 
2H
2
S + SO
2
= 2H
2
O + 1
1
/
2
S
2
Shundan soʻng gazdan oltingugurtni ajratib olish uchun birin-ketin ikkinchi 
qozon yutgich (rasmda koʻrsatilmagan) va minora 9 dan oʻtadi. 
Oltingugurtning koʻp miqdori yoqilgʻi va texnologik gazlarni tozalash 
jarayonidan ajratib olinadigan vodorod sulfiddan olinadi. Bunday oraliq mahsulot 
sifatida olinadigan vodorod sulfiddan hoʻl kataliz usuli boʻyicha sulfat kislota ishlab 
chiqarishda yoki elementar oltingugurt olishda foydalaniladi. Agar mintaqada sulfat 
kislotaga ehtiyoj boʻlmasa yoki iste’molchi kam boʻlsa, u holda sulfit angidrid va 
vodorod sulfiddan sulfat kislota emas, balki oltingugurt olinadi. Uni tashish sulfat 
kislotaga nisbatan anchagina arzon, oltingugurtning ekvivalent miqdori sulfat 

---