Xolda qutublanish vektori p birlik xajmda xosil bo’lgan dipolar momentlari yig’indisiga teng bo’ladi

Xolda qutublanish vektori P birlik xajmda xosil bo’lgan dipolar momentlari yig’indisiga teng bo’ladi:

Agar yassi kondensator qoplamalari orasida dielaktrik joylashsa va kondensatorga kuchlanish bersa , dielektrik molekulalari qutublanadi (12.3- chizma ).
Bunda potensial va maydon kuchlanganligi kamayadi qoplamalar sirtida induksiyalangan qoldiq zaryadlar paydo bo’ladi.Zaryadning sirti zichligi:
7
n-sirtga normal birlik vektar .
Ko’pincha atom yoki ionda qutublanishni aniqlaydigan maxalliy effektiv maydonni xisoblash zarur bo’ladi. Bunda qaralayotgan aton berk sirt bilan o’ralgan deb faraz qilamiz. Shu sirt ichidagi dipollar ayrim ayrim xisobga olinadi.
Demak, tashqi zaryadlar tasirida atomga vujudga kelgan effekli maxalliy maydon Eef ni to’rt qo’shiluvchida iborat shakilda yozish mumkin:
(12.11)
Bunda Eo-tashqi zaryadlar maydoni, - qutublanishni buzuvchi effeektlar maydoni , Ec-fazaviy berk sirtda induksiyalangan zaryadlar maskur soxaning markazida dipollar vujudga keltirgan Edin-soxaning ichida barcha dipollar xosil qilgan maydon.
bo’lib , V1-kondensator qoplamalari orasidagi kuchlanish , d-qoplamalar oralig’i.

Agar atom atrofida tanlangan xajmni sfera desak ,
(12.13)
Bu xolda , agar panjara kub shaklida bo’lsa ,Edin=0 bo’lib qoladi . binobarin (E1=E) .
(12.14)

(12.2) ifodadan (12.14)ga ni qo’ysak , kubik (izotop)panjaraning atom jpylashgan tugunida effektiv maxalliy maydon (12.15)

bo’ladi.
12.2. Dielektriklardan qutublanish mexanizmlar
Dielektriklar qutublanishning muxim uchta xolini ko’rib chiqamiz .
1.Qutubli molekulalar dipol momentlarining maxalliy elektr maydoni bo’ylab qisman yoki to’la tizulishi xoli.
Yuqorida aytganimizdek , muayyan simmetrik bo’lmagan molekulalar doimiy elektr momnetga ega. Paraelektr qabulchanlik deyiladi. Biroq molekulalarning issiqlik xarakati (tebranishi) ularning maydon bo’ylab tizilaishiga to’sqinlik qiladi.Bu ikki jarayon raqobati oqibatida muayyan orentirlanish o’rnashadi.
2.Qattiq jismlarda elektr maydonva manfiy ionlarning bir biriga nisbattan siljishi sodir bo’ladi. Bu xodisani ionlar qutublanishi deyiladi.
3.Xamma dielektriklarda yuz beradigan qutublanish- elektronlar qutublanishidir: elektr maydon tasirida atomning elektronlari yadroga nisbattan siljiydi , yani elektr maydon xar bir atomning elektronlari qobiqlarini deformatsiyalaydi.
Bunda yadrolar oralig’I o’zgarishi ham mumkiin .
Dieledtriksingdiruvchanlik umuniy xolda
Endi bu xollarni ayrim ayrim ravishda batafsilroq ko’ramiz.
Orentatsion qutublanish
Umuman, doimiy dipollarning burilishi oqibatida qutublanish asosan gazlar va suyuqliklarga xosdir . Qattiq jismlarda qutubli molekulalar bo’lsada ,ular elektr maydon tasirida erkin burial olmaydi. Bnunday jarayonni molekulalarning bir turg’un xoldan ikkimchisiga sakrab o’tishi oqibatida dipol mamenti bilan elektr maydon orasidagi burchakning kichrasakrab o’tishi oqibatida dipol mamenti bilan elektr maydon orasidagi burchakning kichraish tarzida qarash mumkin.
Birlik xajmda xar biri p momentli N ta doimiy elektr dipolllari bor biror muxitni qarata doimiy elektr dipolllari bor biror muxitni qaraylik. Elektr maydon yo’qligida dipolar tartibsiz yo’nalgan. Endi E statik maydon dipollarni tartiblashga urinadi. U xolda birlik xajmningqutublanishi (maydon yo’nalishiga elektr momentining proeksiyasi ) bunday yoziladi
Pθ = Np.
Bunda –xar bir dipol va elektr maydon yo’nalishlari orasidagi burchag.
Dipollar tartiblanishi jarayoniga zarralar issiqlik xarakati xalaqit beradi. Issiqlik xarakatini Bolsmanning energiya bo’yicha taqsimot funksiyasi tavfsiflaydi deb xisoblasak , cos ning o’rtacha qiymati
= (12.16)
Ifoda bilan aniqlanadi ,bunda Udipolning E maydondagi energiyasi;
(12.17)
(12.17) ifodani (12.16)dagi integralga qo’yib , xisoblashni bajarsak ,
= =cth( )- =L( ). (12.18)