4.1. Sanoat chiqindilarini qayta ishlash.
Davlat standarti buyicha sanoat korxona chikindilari zaxarliligi va tashki
muxitga xavfliligi bilan turt guruxga bulinadi;
1) favkulodda xavfli;
2) juda xavfli;
3) urtacha xavfli;
4) kam xavfli;
Masalan,chikindilar tarkibida simob,margimush,xrom kurgoshinli azot, tuz va
boshkalar uzining xavfliligi bilan 2 guruxga tugri keladi.
Korxonada chikindi axlatlarida mis sulfati,misning shavel kislotasi
tuzlari,nikelning xlorli tuzi,kurgoshin oksidi va boshkalar uzining kishi sogligiga
zarari buyicha 3-guruxga tugri keladi.
CHiqindilarda fosfatlarni, marganets,ruxning sulfat tuzlari va boshkalar xam
xavfli zararli moddalarga,ya’ni 4-guruxga tegishlidir.
Korxona chikindilari ugit,kurilish materiallari va ba’zi bir maxsulotlarni
tayyorlashda xom ashyo sifatida ishlatiladi.Masalan,kimyo,neft sanoatlaridan
chikadigan shlam koldik katlamlarining 1 mln.tonnasi kayta ishlansa,4300 tonna
kobalt olinishi mumkin.Metallurgiya kombinat shlaklaridan va issiklik energiyasi
ishlab chikaradigan ob’ektlarning chikindi kulidan sement,ugit,mineral tolalar
olinadi. Ularni beton kuyish uchun tuldirgichlar sifatida ishlatish,kislotaga
chidamli izolyasiya materiallari tayyorlash mumkin. Sanoat chikindi suvlarini
ma’lum normada kishlok xujaligi ekinlarini sugorish uchun ishlatsa xam buladi.
Xulosa kilib aytganda,sanoat korxonalaridan chikadigan chikindilarni xalk
xujaligining turli tarmoklarida ishlatish mumkin, bu gigienik va iktisodiy jixatdan
katta axamiyatga egadir.
Ko‘p vaqtlarda foydalanish mumkin bo‘lmagan sanoat chiqindilari maxsus
ajratilgan joyga tuplanadi. Masalan, Olmalikda joylashgan sanoat korxonalarining
shu usul bilan yigilgan chikindilari xozirda taxminan 40 mln. tonnani tashkil
57
kiladi,keyinchalik ularni kayta ishlashga junatiladi. Korxonalarda yigiladigan
chikindilar juda zararli bulsa,keyinchalik maxsus poligonlarda kumilib tashlanadi.
Poligonga
olib
kelinadigan
xar
bir
chikindining
pasporti,texnik
xarakteristikasi,mikdori,tarkibi va ular bilan ishlash texnika xavfsizligini bajarish
yuriklari kursatilishi kerak.
Poligonlarni loyixalash davrida uning pasporti tuziladi, unda tuprokning
kimyoviy tarkibi,eo osti suvlari,atmosfera xavosi va chikindilarning tarkibiy
kismi,mikdori aks ettiriladi.Poligon ishga tushgach vakti-vaktida 3000 metr masofa
radiusida uning atmosfera xavosiga,er osti suvlari,usimliklar tarkibi,poligon
yakinidagi tuprok tarkibi tekshirib turiladi.
O‘ta zaxarli chikindilar- tarkibida simob,margimush,sinil kislotasi,sarik fosfor
va boshkalar betonli yoki metall konteynerlarda chukur uralarda kumiladi,bunda
2—,5 metrli kalinlikda loy tuldiriladi,keyin usimlik ustirish uchun tortiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |