Xo`jalik yurituvchi subyektning tashkiliy boshqaruv faoliyati bilan tanishish

3-rasm. Korxonaning ishlab chiqarish faoliyati
Sarf xarajati yig’ilishi xom ashyoga ishchi kuchiga va jihozlarga va shu bilan tayyor mahsulotga aketgan sarflar keb chiqadi unda tannarx sarfi va ishlab chiqarishga sarf yotadi.
Buxgalteriya o`ziga yuklatilgan asosiy vazifalardan kelib chiqib:
-buxgalteriya,statistika hisobi va hisobotini amaldagi qonunchilik,harakat ustavi,rahbar va ijroiya organlar qarorlari,farmoyishlar va o`rnatilgan tartib qoidalar asosida tashkil qiladi;
-kelib tushadigan pul mablag`lari, moddiy boyliklar va asosiy vositlarni to`liq hisobini olib boradi hamda ularning harakati bo`yicha buxgalterlik hisobini olib boradi;
-xarajatlarning markaziy kengashi yordamida tasdiqlangan Harakat byudjeti asosida amalga oshirilishini ta`minlaydi;
-moliya-xo`jalik faoliyati natijalari hisobini olib boradi;
-moliya, kassa initozmi talablari, shtatlar jadvali, ma`muriy xo`jalik va boshqa xarajatlar smetasiga asosan ishni tashkil qiladi;
-tashkiliy tuzilmalarda buxgalteriya hisobi va hisobotlarini tashkil qilishni nazorat qiladi, buxgalteriya hisobi, nazorat,hisobot va iqtisodiy tahlil masalalari bo`yicha yordamlar ko`rsatadi;
-buxgalteriya yozuvlari va boshlang`ich hujjatlar asosida buxgalteriya hisobotini tuzadi, tegishli organlarga taqdim qiladi.
Buxgalteriyaning majburiyatlariga quyidagilar kiradi:

• 
  Buxgalteriya ishining to`g`ri tashkil etilishi, buxgalteriya hisobi hisobvaraqalarida bank operatsiyalarini o`z vaqtida va to`g`ri aks ettirish;
  
• 
  Buxgalteriya hisobining ishg`or shakl va ususllaridan keng foydalanish;
  
• 
  Qo`shimcha nazorat talab qiladigan to`lov hujjatlarini belgilangan tartibda barcha nazoratdan o`tkazilganidan keyingina ijroga qabul qilinishini ta`minlash;
  
• 
  Buxgalteriya (kirim-chiqim) hujjatlarini o`z vaqtida tikilishi hamda rasmiylashtirilishi, shuningdek ular o`rnatilgnan tartibda arxivga topshirilishi va but saqlanishini nazorat qilish;
  
• 
  Kelib tushgan pul mablag`lari, tovar moddiy boyliklar va asosiy vositalar hisobining to`liq yuritilishi, shuningdek ular harakati bilan bog`liq operatsiyalarning buxgalteriya hisobida o`z vaqtida aks ettirilishini ta`minlash;
  
• 
  Davlat byudejetiga to`lovlar, ijtimoiy sug`urta va pensiya fondiga badallar,boshqa fondler hamda rezervlarga ajratmalarning to`g`ri hisoblanishi hamda o`z vaqtida o`tkazilishi;
  
• 
  Buxgalteriya hisobi va hisobotlarining to`g`ri tashkil etilishini tekshirish, buxgalteriya hisobi,hisoboti,nazorat va iqtisodiy tahlil masalalari yuzasidan hodimlarga o`z vaqtida yo`l-yo`riqlar ko`rsatib borish;
  
• 
  Qonunchilikda belgilangan boshqa vazifa va majburiyatlarni bajarilishini ta`minlash;
  
• 
  Ish haqi fondining to`g`ri sarflanishi,mansab maoshlarining to`g`ri belgilanishi,shtatlar,moliya va kassa intizomiga qat`iy rioya etilishi;
  
• 
  Pul mablag`lari,tovar moddiy boyliklar,asosiy fondlarni amaldagi me`yoriy hujjatlarda belgilangan muddatlarda yo`qlama qilish,hisob-kitoblar va to`lov majburiyatlarini bajarishning belgilangan qoidalariga rioya etilishi;
  
• 
  Belgilangan muddatlarda debitorlik qarzi undirib olinishi va kreditorlik qarzining qaytarilishi,to`lov intizomiga rioya etish;
  
• 
  Kamomadlar,debitorlik qarzi va boshqa yo`qotishlarni buxgalte-
  

riya hisobida to`g`ri yuritilishini hamda ularni balans hisobvaraqalaridan qonuniy tarzda chiqarilishini ta`minlash.
O`z navbatida,operatsiyalarning joriy tekshiruvini amalga oshiradi,shubxali va yoki gumonli alomatlari mavjud operatsiyalar aniqlangan taqdirda bunday operatsiyalar haqida bevosita o`z rahbariga va ichki xizmat hodimiga yozma ravishda zudlik bilan xabar beradi.
Buxgalteriya quyidagi huquqlarga ega:

• 
  Bosh buxgalter o`z zimmasiga yuklatilgan majburiyatlarni bajarish uchun tarkibiy tuzilmalardan kerakli ma`lumot,hujjatlar va boshqa axborotlarni talab qilish va olish;
  
• 
  Bosh buxgalter kamomadlar yuzaga kelishi,pul mablag`lari va tovar moddiy boyliklarning g`ayriqonuniy tarzda sarflanishi,moliyaviy hamda xo`jalik qonunlari buzilishining oldini oluvchi tadbirlarni tayyorlashda faol qatnashish shart;
  
• 
  Mehnat faoliyati natijalari bo`yicha ustamalar,mukofotlar va boshqa ko`rinishdagi moddiy rag`batlantirishlar olish;
  
• 
  Bosh buxgalter pul mablag`lari,Tovar moddiy va boshqa qimmatliklarni qabul qilish,saqlash va sarflash bo`yicha qonunchilikka zid bo`lgan operatsiyalar bilan bog`liq hujjatlarni ijroga qabul qilishi hamda rasmiylashtirilishi taqiqlangan hollarda tashkilot rahbaridan shunday hatti-xarakat qilish to`g`risida farmoyish olingan hollarda,buxgalter uni ijro etmay turib u bergan farmoyish noqonuniy ekanligini qara