Xo’jalik yurituvchi subyektning ishlab chiqarish chiqimlari, foydasi va rentabelligi

“XO’JALIK YURITUVCHI SUBYEKTNING ISHLAB CHIQARISH CHIQIMLARI, FOYDASI VA RENTABELLIGI” MAVZUSI BOʻYICHA AMALIYOT DARSI UCHUN TOPSHIRIQLAR
1-Topshiriq

Xo‘jalik yurituvchi subyektlarning xarajatlarini afzalliklari va kamchiliklari bo‘yicha quyidagi T-sxemani to‘ldiring.

Afzalliklari	Kamchiliklari
1. 2. n.	1. 2. n.

2-Topshiriq

Yalpi foyda, sotuvdan olingan foyda, soliqqa tortilgunga qadar bo‘lgan foyda va nihoyat, sof foydani formulada quyidagicha ko‘rsatish mumkin:

YAF = T – T

Bu yerda: YAF– xo’jalik yurituvchi subyektning yalpi foydasi;
T – tovarlar, mahsulotlar, ishlar va xizmatlarni realizatsiya qilishdan olingan tushum;
T – sotilgan tovarlar, mahsulotlar va xizmatlarning tannarxi.

SOF = YAF - TX – BX

Bu yerda: SOF – xo’jalik yurituvchi subyektning sotuvdan olgan foydasi;
YAF – xo’jalik yurituvchi subyektning yalpi foydasi;
TX – tijoriy xarajatlar;
BX – boshqaruv xarajatlari.

STF = SOF + BD – BX

Bu yerda: STF– soliqqa tortilgunga qadarning foydasi;
SOF– xo’jalik yurituvchi subyektning sotuvdan olgan foydasi;
BD – boshqa daromadlar;
BX – boshqa xarajatlar.

SF = STF– FOS

Bu yerda: SF – xo’jalik yurituvchi subyektning sof foydasi;
STF– soliqqa tortilgunga qadar xo’jalik yurituvchi subyektning foydasi;
FOS – foydadan olingan soliq.
2-Topshiriq
Sotuv (sotish) rentabelligi xo’jalik yurituvchi subyekt sotuvi (sotishi)ning hajmida sof foydaning salmog‘ini ko‘rsatadi va uni quyidagi formula yordamida aniqlash mumkin:

K = (SF: SH) x 100%

Bu yerda: K – sotuv (sotish) rentabelligi;
SF – xo’jalik yurituvchi subyektning sof foydasi;
SH – xo’jalik yurituvchi subyektning sotuv (sotish) hajmi.
O‘z kapitalining rentabelligi xo’jalik yurituvchi subyektning egalari tomonidan investitsiya qilingan kapitaldan foydalanish samaradorligini aniqlashga imkon beradi. Odatda bu ko‘rsatkich mablag‘larning boshqa xo’jalik yurituvchi subyektlarga, qimmatli qog‘ozlarga va depozitlarga qo‘yilishi imkoniyati bilan taqqoslanadi. Bu ko‘rsatkich kompaniyaning egalari tomonidan xo’jalik yurituvchi subyektga joylashtirilgan har bir birlik sof foydaning qancha pul birligi “ishlaganligini” ko‘rsatadi va formula yordamida quyidagicha hisoblanadi:
K = (SF : O‘K) x 100%
Bu yerda: K – xo’jalik yurituvchi subyekt o‘z kapitalining rentabelligi;
SF – xo’jalik yurituvchi subyektning sof foydasi;
O‘K – xo’jalik yurituvchi subyektning o‘zlik kapitali.
Aylanma aktivlarning rentabelligi aylanma mablag‘lardan foydalanish samaradorligini ochib beradi va uni quyidagicha aniqlash mumkin:

K = SF: JA

Bu yerda: K–xo’jalik yurituvchi subyekt aylanma aktivlarining rentabelligi;

SF – xo’jalik yurituvchi subyektning sof foydasi;
JA – xo’jalik yurituvchi subyektning joriy (yillik o‘rtacha) aktivlari.

Aylanmadan tashqaridagi aktivlarning rentabelligi ko‘rsatkichi kompaniyaning asosiy kapitaliga nisbatan xo’jalik yurituvchi subyektning etarli foyda hajmini ta’minlash qobiliyatini aks ettiradi. Uni formula yordamida quyidagicha ifodalasa bo‘ladi:

K = (SF: UMA) x 100%

Bu yerda : K – xo’jalik yurituvchi subyekt aylanmadan tashqari aktivlarining rentabelligi;
SF – xo’jalik yurituvchi subyektning sof foydasi;
UMA– xo’jalik yurituvchi subyektning uzoq muddatli (yillik o‘rtacha) aktivlari.