Xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish hududiy markazi

To‘g‘ri to‘rtburchakni yasash algoritmini ishlab chiqish lozim bo‘lsin.

1. Ixtiyoriy to‘g‘ri chiziqda AD kesma - to‘g‘ri to‘rtburchakning tomoni qo‘yiladi. To‘g‘ri to‘rtburchakning ta’rifi xotiraga tushiriladi: bu hamma burchaklari to‘g‘ri burchak bo‘lgan to‘rtburchak. Demak, to‘g‘ri to‘rtburchakning umumiy nuqtaga ega bo‘lgan ikkita tomoni to‘g‘ri burchak hosil qiladi.

2. Uchi A nuqtada va AD tomoni bo‘lgan to‘g‘ri burchak yasaladi.

3. Bu burchakning ikkinchi tomonida AV kesma qo‘yiladi. To‘g‘ri to‘rtburchakning ikkita tomoni yasaldi. Boshi V nuqtada bo‘lgan uchinchi tomon AV tomon bilan to‘g‘ri burchak hosil qiladi.

4. Uchi V nuqtada va AV tomoni bo‘lgan to‘g‘ri burchak yasaladi.

Endi muammo yuzaga keladi; uchinchi to‘g‘ri burchakning uchi qaerda? Uni qanday tanlash mumkin? Ikkita variant bo‘lishi mumkin: yo uchi D nuqtada va tomoni AD bo‘lgan to‘g‘ri burchak yasash, yoki V burchakning AD kesmaga qarama-qarshi yotgan tomonida AD ga teng B kesma qo‘yish. Agar ikkinchi variant tanlanadigan bo‘lsa, to‘g‘ri to‘rtburchak hali yasalmagan bo‘ladi, shu sababli birinchi variant tanlanadi.

5. Uchi D nuqtada va tomoni AD bo‘lgan to‘g‘ri burchak yasaladi, shu bilan birga uning ikkinchi tomoni V burchakning tomonini kesib o‘tishi lozim.

Yasashning to‘g‘riligi tekshiriladi: yasalgan to‘rtburchakning to‘rtinchi burchagi to‘g‘ri burchakmi? U to‘g‘ri burchak, shuning uchun yasalgan shakl to‘g‘ri to‘rtburchakdir, 1-5 ishlar ketma-ketligi esa to‘g‘ri to‘rtburchakni yasash usulidir.

To‘g‘ri to‘rtburchaklarni yasash algoritmi tasodifiy qaralgani yo‘q. Amaliyotning ko‘rsatishicha, o‘quvchilarning aksariyati boshlang‘ich maktabda faqat katakli daftarda samarali bo‘lgan mutlaqo boshqa algoritmdan foydalanadilar.

Boshlang‘ich maktabning ko‘pchilik “bitiruvchilari” o‘zlariga yaxshi tanish shakl - to‘g‘ri to‘rtburchakni chizilmagan qog‘ozda yasash taklif etilganida mutlaqo ilojsiz bo‘lib qolishadi.

Ikkinchi misol sifatida o‘quvchilarga ikki xonali sonni bir xonali songa bo‘lish algoritmini (A₃) o‘rgatish metodikasini ko‘rib chiqamiz. Bu mavzuni o‘rganish oldidan o‘quvchilar ikki xonali sonni bir xonali songa ko‘paytirish algoritmini o‘zlashtiradilar.

1. Ikki xonali ko‘paytuvchini xona qo‘shiluvchilari yig‘indisiga yoyiladi.

2. Ikkinchi ko‘paytuvchi mazkur yig‘indiga ko‘paytiriladi.

Ikki xonali sonni bir xonali songa bo‘lishda o‘quvchilar mos algoritm mutlaqo o‘xshash bo‘ladi deb hisoblashlari tabiiydir. Bunday faraz uchun ma’lum asoslar bor: yig‘indini songa ko‘paytirish va bo‘lish algoritmlari bir-biridan “ko‘paytirish” atamasini “bo‘lish” atamasi bilan almashtirish orqali hosil bo‘ladi, biroq, bunday faraz noto‘g‘ri va o‘quvchilar bunga mustaqil ishonch hosil qilishga qodirdirlar:

48 : 3= (40 +8) : 3 = 40 : 3 + 8 : 3

Bu tajribaga asoslanib, bunday yo‘lni faraz etish mumkin: bo‘linuvchini har biri bo‘luvchiga bo‘linadigan qo‘shiluvchilarga yoyish kerak. Biroq bu variant to‘g‘ri kelmaydi, chunki uning haddan ortiq sermehnatliligiga misollarda ishonch hosil qilish mumkin. Haqiqatadan ham, bo‘linuvchi 63, bo‘luvchi esa 3 va bo‘linuvchi 21 + 42 yig‘indi ko‘rinishida ifodalansin.

U holda

(21 + 42) : 3 = 21 : 3 + 42 : 3 = 7 + (18 + 24) : 3 =

7 + 18 : 3 + 24 : 3 = 7 + 6 + 8 = 21

Bu variantni takomillashtirish mumkin: buning uchun bo‘linuvchini qo‘shiluvchilaridan bir 0 bilan tugaydigan va bo‘luvchiga bo‘linadigan yig‘indi ko‘rinishida ifodalash lozim (bu ilgari qaralgan A₄ algoritmning birinchi ishi). Biroq, bo‘linuvchini bunday ifodalash har doim bir qiymatli va qulay bo‘lavermaligiga oson ishonch hosil qilish mumkin:

63 : 3 = (30 + 33) : 3 = 30 : 3 + 33 : 3 = 10 + (30 + 3) : 3 = 10 + 30 : 3 + 3 : 3 = 10 + 10 + 1 = 21.

Bo‘linuvchini ifodalashning mazkur usuli qaysi hollarda yaxshi, qaysi hollarda esa yomon natijalar berishini o‘quvchilar ko‘rishlari uchun misollar tizimi qaraladi:

81 : 3 =(30 + 51 ) : 3 = 30 : 3 + 51 : 3 = 10 + (30 + 21) : 3 = 10 + 30 : 3 + 21 : 3 = 10 + 10 + 7 = 27

yoki (60 + 21) : 3 = 60 : 3 + 21 : 3 = 20 + 7 = 27.

96 : 3 = (30 + 66) : 3 = 30 : 3 + 66 : 3 = 10 + (30 + 36) : 3 = 10 + 30 : 3 + 36 : 3 = 10 + 10 + (30 + 6) : 3 = 10 + 10 + 30 : 3 + 6 : 3 = 10 +10 + 10 + 2 = 32 yoki

(60 + 36) : 3 = 60 : 3 + 36 : 3 = 20 + (30 + 6) : 3 = 20 + 30 : 3 + 6 : 3 = 20 + 10 + 2 =32

yoki (90 + 6) : 3 = 90 : 3 + 6 : 3 = 30 + 2 = 32

O‘zlarining shaxsiy tajribalari asosida o‘quvchilar bunday xulosa chiqarishlari mumkin: bo‘linuvchini ifodalashning eng yaxshi varianti uni qo‘shiluvchilaridan biri nol’ bilan tugaydigan va bo‘luvchiga bo‘linadigan sonlardan eng kattasi bo‘lgan yig‘indi shaklida ifodalashdir. Algoritmning ikkinchi qadami ravshan. SHunday qilib, o‘quvchilar algoritmdan algoritmga o‘tib, eng mukammal A₃ algoritmni hosil qiladilar.

O‘quvchilarning ba’zi amaliy uquvlarini algoritmlar ko‘rinishida o‘zlashtirishlari o‘qishning borishini samarali nazorat etishni tashkil qilishga,

o‘quvchi algoritmlashtirilgan ishni bajarishda yo‘l qo‘yayotgan sistematik xatoliklari bunday xulosa chiqarishga imkon beradi: yo o‘quvchi algoritmga kirgan biror elementar ishni (yoki ishlarni) noto‘g‘ri bajarmoqda, yoki elementar ishlarning bajarilish tartibini buzmoqda. Buning ustiga, noto‘g‘ri javob ma’lum holatlarda ayni qaysi ishni o‘quvchi noto‘g‘ri bajarayotganligi haqida guvohlik beradi.

Maktabga tayyorlov gruhida bolalarni o‘qitishda didaktik ko‘rsatma materiallardan keng foydalanish xarakterlidir. Amaliy ishlar, ko‘rgazma tashkil qilish bilan bog‘liq bo‘lgan topshiriqlar ham namunalar sifatida qaralishi mumkin. O‘qituvchi ularga o‘zida bo‘lgan ko‘rsatma-qo‘llanmalarni hisobga olib tuzatishlar kiritishi mumkin. Ko‘pchilik hollarda tavsiya etilayotgan og‘zaki mashqlar materialini o‘qituvchi turli variantlarda berishi, Ba’zan esa sinfning tayyorgarligiga qarab almashtirishi ham mumkin. O‘qituvchi tavsiya etilayotgan didaktik o‘yinlarga ham ijodiy yaqinlashishi kerak, bunda o‘yinlarni o‘tkazishda foydalaniladigan qo‘llanmalarni variatsiyalab, imkoni boricha ko‘proq har xilliklar kiritishi, har bir mashg‘ulotning konkret vazifalarini hisobga olib, o‘zi topgan o‘yinlarni sinash maqsadida darslarda o‘yinlar tashkil qilishi mumkin.

Tayyorlov guruhlarda matematikani o‘rgatish metodikasi

Bolalar bog‘chasining tayyorlov gruppasida bir haftada ikkita, bir yilda 72-74 mashg‘ulot o‘tkazish rejalashtiriladi.

Mashg‘ulotlar sentyabr’ –may oyining oxirigacha har biri 25-30 minutdan o‘tkaziladi.

Mashg‘ulotlarda didaktik o‘yinlar, ko‘rgazmali materiallardan keng foydalaniladi.

Bolalar mashg‘ulotlarga qiziqib qatnashishlari uchun tarbiyachi quyidagi talablarga rioya qilishi lozim :

1. Dastur materiallarini yaxshi o‘zlashtirib olish.

2. Puxta material (namoyish qiluvchi va tarqatma) tayyorlash.

3. Bolalar faoliyatini o‘zgartirib turishga,qiziqishga e’tibor qilish.

4. Mashg‘ulot o‘rtasida harakatli o‘yinlar o‘tkazishni rejalashtirish.

5. Mashg‘ulot davomida bolalarning mustaqil xulosa chiqarishlariga erishish.

6. Bolalarning xilma-xil javoblarini rag‘batlantirish.

Dastur materialini mashg‘ulotlarga taqsimlashda bolalarning bilim va ko‘nikmalariga, ularning tayyorligiga e’tibor berish lozim. Ertaklar olamiga sayohat,predmetlar nomlari, sanog‘i hrganiladi.

Maxsus terminlarni to‘g‘ri qo‘llay bilish katta ahamiyatga ega. Masalan, son va raqam tushunchalarini aralashtirib yubormaslik kerak.

«Qaysi son katta, qaysinisi kichik” deb so‘raladi. (qaysi raqam katta deyish mumkin emas.)

Mashg‘ulotda hamma bolalarning faol ishtirok etishlariga erishish maqsadida har bir bolaning oldida tarqatma materiallar bilan bir qatorda signalli kartochkalar bo‘lishi tavsiya etiladi.

Agar o‘rtog‘ining javobi to‘g‘ri bo‘lsa qizil kartochka, o‘rtog‘ining javobi uni qoniqtirmasa ko‘k kartochka ko‘tarishi lozim.

Bunda hamma bolalar o‘rtoqlarining javobini diqqat bilan eshitishga harakat qiladilar, intizom buzilmaydi, shu bilan bolalarning test sinovlariga tayyorgarligi ham hisobga olinishi lozim.

0 dan 9 gacha raqamlar bilan tanishtirish.

Raqam – sonning shartli belgisidir. Bolalarga sonni tushuntirishda raqam qo‘shimcha, yordamchi bosqichdir.

Bolalarni raqamlarni yozishga o‘rgatilmaydi, faqat bosma ko‘rinishi bilan tanishtiriladi. Bolalar har bir raqam qaysi sonning belgisi ekanligini ajrata bilishlari lozim.

Hammasi bo‘lib 10 ta raqam bor:

0,1,2,3,4,5,6,7,8,9. 10 raqami yo‘q. 10 soni ikkita raqam: 1 va 0 bilan belgilanadi. Bitta mashg‘ulotda bitta yoki ikkita raqam bilan tanishtirish mumkin.

Masalan “1” raqami bilan tanishtirishda tarbiyachi sanoq kartochkasiga bitta o‘yinchoq qo‘yadi, ularning oldiga 1 ta doirali kartochkani qo‘yadi. 2 ta bolani chaqirib, biriga bir marta sakrash, ikkinchisiga bir marta stolga taqillatishni taklif etadi. Bolalar sanab, hammasi «bittadan» degan xulosa qiladilar.

Keyin “1” raqamini ko‘rsatib bu sonni ko‘rsatuvchi shartli belgidir, har bir son o‘z belgisiga egadir deb tushuntiradi. Bolalar bog‘chasi bilan boshlang‘ich sinf orasida uzviylik shundan iboratki bular bir-birini to‘ldirib boradi.

Bolalar ustma-ust, tagma-tag terib qo‘yish, sanash orqali to‘plamlarning teng, notengligini aniqlaydilar

Tenglik–notenglik munosabatlarini aniqlashda ishora - belgilari simvollaridan foydalaniladi.

Qaysi qatorda ko‘proq, qaysi qatorda kamroq? 5 soni 6 dan kamroq, 56 tengsizlikdan tenglik hosil qilish uchun nima qilish kerak? deb so‘raladi.

1ni qo‘shib tenglik hosil qilinadi va birni ayirib barobarni yozish yo‘li tushuntiriladi. 6=6...